Ghjklñ

FILOSOFIA: 2.gaia
1.1 Arrazionaltasun teorikoa eta arrazionaltasun praktikoa:
Arrazionaltasuna zerbait azaltzeko, zerbaiten alde hitz egiteko edo zerbait justifikatzeko dugun gaitasun edo ekintza dela esan dezakegu. Baina arrazoimena ez da zurruna eta aldatu daiteke: erabileraren eta balorazioaren arabera mota ezberdinak bereiziko ditugu:
* Arrazoimen teorikoa: munduari begiratzen dionada, errealitatea ezagutzen saiatzen dena da, hura argitzen, azaltzen eta ulertzen saiatzen da.

* Arrazoimen praktikoa: ekintza orientatzen saiatzen dena da, Kanten arabera. Aristotelesek zentzuzko arrazionaltasuna deitu zion, aztertzailea eta erabakiltzailea delako, bere helburua da zoriontasuna lortzeko zer hautatu egun beharko den argitzea.

Filosofia arraziomenaren bidezko jakintzadenez gero, bi alderdi hauek ere bereizten dira: filosofia arrazionaltasun teorikoa den aldetik eta filosifia arrarionaltasun praktikoa den aldetik. Lehenengoa, errealitatea aztertzearekin edo ezagutzearekin lotutako arazoez hausnartzen da eta bigarrena, gizakion ekintza orientatzeaz.

1.2 Filosofia, arrazionaltasun teorikoa den aldetik:
Filosofia teorikoa deitzen zaio. Errealitatea ahalik etaegiazkotasun eta zehaztasunik handienaz ezagutzen saiatzen da arrazoimen teorikoa erabiliz. Ezin dugu jakin zer den benetakoa, ezagutzaren eta horren helburuaren inguruko elementu eta arazo asko argitu gabe. Hori argitzeaz arduratzen da ezagutzaren teoria edo gnoseologia izeneko jakintza filosofikoa.

2.1 Zer da ezagutzea?
Ezagutzearen helburua gauzen egoera jasotzea edo geureganatzea da.Ezagutzeko jardueran bi mutur egongo dira beti: batetik, subjektua, ezagutzeko jarduera egiten duena eta bestetik, objektua, jarduera horren helburua dena, geureganatu edo ezagutzen duguna. Ezagutzea egia bilatzearekin dago lotuta.

2.4 Ezagutzeko aukera:
Batzuk arrazoiaren eraginkortasuna zalantzapean jartzen dute horren arabera hiru pentsamolde mota bereizten ditugu:

Eszeptikoak: Zalantzapenajartzen dute gizakion ezagutza guztiak eta ez dute uste gizakia gaitasunik duenik ezagutza bat izateko. Haien ustez, ez dago ezagutzarik guztiz fidagarria dena.

Haren aurkako arrazoiak:
1. Hain ziur badaude haien pentsamoldea ziurra dela, gutxienez ezagutza bat fidagarritzat hartzen dute. Honi eszeptikoek erantzungo diote ez dute egia zalantzapean jartzen baizik eta hori lortzeko bidea.2. Arrazoimenaren bidez ezagutzak lortzea kritikatzen du, hori egiteko, arrazoimena erabiltzen du.
3. Onartu beharra dago egiatzat hartzen dugun ezagutza bat, gero konturatzea faltsua dela, baina eszeptikoak ez badu uste egia lortu dezakegula horrekin batera faltsua dena lortzea ere ezin dugula esaten du.
4. Ezagutza guztiak zalantzapean jarriez gero, zergatik ez dira leihotik botatzen?
Harenekarpena:
Nola lortu dezakegu errealitatea benetan dena?
Honi hobekien erantzun diona Kant izan da, Kritizismo Kantiarraren bidez. Haren arabera, ezagutza da errealitatea gehi gure sentimenen forma, gehi gure ulertzeko gaitasuna. Errealitatea aztertzea gure sentimenek eta gure ulertzeko gaitasunak mugatzen dute. Ez dugu errealitate gardena ezagutzen, baizik eta, gure errealitatea. Gureezagutza egia den arren gure gaitasunek mugatzen dute. Gure zentzumen bidez jasotzen ez dugun informazioa ezin dugu benetan jakin.

Erlatibistak: Zalantzapean jartzen dute egia lortzea arrazoimenen bidez. Haiek uste dute pertsona bakoitzaren ikuspegi subjektiboa ezinezkoa egiten duela egotea arrazonatzeko modu unibertsal objektibo bat. Arrazonatzean bakoitzak egiten du bere etnia, kultura, sexu,gizarte-klasea… -ren arabera, baita bakoitzaren pertsonalitatearen arabera. Ondorioz, egia asko daude kultura kopurua bezain beste, etnia kopuruaren bezain beste, pertsona kopuru bezain beste!

Haren aurkako arrazoiak:
1.Egia da bakoitzaren ikuspegi subjektiboa arrazonatzea mugatzen dutela, baina hala ere horrek ezgaituko gaitu ezagutza zehatz batzuk guztiek lortzea? Ad: Madame Curie-k egindako...