Antzin erregimenaren krisia

SINTESIA: ANTZINAKO ERREGIMENAREN KRISIA (1788-1833)

Karlos IV tronuan zegoela, despotismo ilustratuak aldaketa berritzaileak egin zituzten. Urtebetera (1789) Frantziako iraultzak Europa mendebaldeko Antzinako Erregimena hondoratu eta liberlismo politikoa, kapitalismoa eta klase-gizartea ekarri zituen.

Kaslos IVak ministro ilustratuak (Floridablanca, Jovellanos….) gobernutik baztertuzituen eta 1792an boterea Manuel Godoy-ren esku geratu zen. Luis XVI.aren exekuzioaren ondotik, Karlos IVak Frantziari gerra deklaratu zion (1793-1795). Espainako armada porrot egin zuen eta (Basileako bakeak 1795) Espaina frantses interesen menpe geratu zen. Napoleon Bonapartek (1799) botera hartu zuenetik Espainako politikan dudak harrotu ziren. Frantziarekin egindako itunak Erresuma Batuarenetsaigoa piztu zuten. Trafalgarreko gudua mugarri nagusia izan zen, Frantziako eta Espainako itsas armadak txikitu zituzten eta honek krisia areagotu zuen. Egoerari aurre egiteko Godoy-k zergak igotzea eta elizaren lurrak desamortizatzea proposatu zuen, eta oposizio zabala eragin zuten. Jarritako zerga nekazariei ezinegona eragin zien eta jende asko hilt zen. 1807 okerrera zihoanez etaFontainebleauko Ituna sinatu zuen Napoleonekin. Guzti hau Aranjuezeko matxinada piztu zuen. Bestalde 1808ko martxoaren 18ko matxinadaren helburua bete zen. Data horretan Frantsesek Espainan sartu ziren eta Espaina oso ahul zegoenez Napoleonen armada gune estrategikoetan kokatu ziren.

Espainako monarkia krisia sakona utzi zuen eta Karlos IV.ak Napoleoni idatzi zion gertaturikoaren berri emateko etalaguntzaren eske. Ondorioz, honela Espainia menperatzea, tronua hartzea eta herrialdean bere Inperioan txertatxea erabaki zuen. 1808an Josef Espainako erregea izendatu zuten. Hau erreformista eta berritzailea zen, baina azkenean bere helburua ez zuen bete. Herritarrek ez zioten gobernuari zilegitasunik aitortu eta errege berriaren aurkako jarrera hedatu zen. Bitartean herriak Napoleonek Fernando VIIbahitu zutela pentsatu zuen eta 1808ko maiatzaren 2an herritarrak errege –erreginen jauregiaren atarian altxatu ziren. Murat jeneralaren gizonak matxinada zapaldu zuten eta honek Espaina osoan izan zuen eragina. Juntak sortu ziren Baionako abdikazioari aurre egiteko, hauetan Fernando VII.aren aldeko pertsona ospetsuak zeuden. Ondoren Probintzietako Juntak eratu ziren eta erregerik ez zegoenezsubiranotasuna bere gain hartu ondoren, Napoleoni gerra deklaratu eta Erresuma Batuaren babesa lortu zuten. 1808.ko irailean Frantsesek Madriletik alde egin zuten. Juntek Aranjuezera ordezkari batzuk bidali zituzten eta honela Junta Nagusi Gorena sortu zen. Honek monarkiaren haustura burutu zuten. Bitartean Frantsez tropek aurrera egin zuten eta Juntak Cadiz-era ihes egin zuten (1810). Hainbat hirik,Frantses armadaren setioen erresistentzia jarri zioten eta ondorioz, Frantses soldaduek gelditu ziren. Josef I.a Madril utzi eta Napoleonen soldaduak atzera egin zuten Ebro Iparralderaino. Azaroan berak zuzendutako armadarekin, berriro sartu zen Espainan kontraerasotzeko. 1809. urtarrilan Josef I.a berriz Madrilen sartu zen eta urte osoan Frantsesen nagusitasuna Espainako lurralde osora hedatu zen.1808ko udazkenean Espainako armadak ez zuenez gaitasunik frantsezei aurre egiteko gerrillak sortu zituzten. Herriak antolatutako talde txikiak ziren eta hauen helburua zen Frantsesen armada ustekaben astintzea. Penintsulatik ateratako soldaduak gerrillak eta Wellington jeneralaren agindupean ari ziren, Britania armada lagunduta. Espainako tropek Arapilesko guduan lortutako garaipena mugarri geratuzen eta gudaren norabidea aldatu zuen. Napoleonek, gatazkaren amaiera espainarrekin adostea erabaki zuen eta Fernando VII.aren itzulera baitmendu zuen Valençayko Itunarekin. 1813.an frantses soldaduek Penintsulatik irteten hasi ziren. Frantsesen presentsia, ideologia-ildo desberdinek beren jarrera argitu behar izan zuten. Gutxi batzuk frantsestuak ziren eta gehienak despotismo ilustratutik...