Arquitectura
1. frunce mejb'äl retz'ab'alil 2. cuello uqul atz'yäq 3. adorno etz'ab'a'lil 4. doblez umejb'äl 5. paletón utob'otik / utasb’al 6. talle usuk'lil 7. bocamanga uxe' q'ab'aj
122
8. jareta ximb'äl 9. tirante tiqb'äl 10. bragueta tz'apib'äl 11. alforza etz'ab'a'lil / jekb'äl 12. cinturón ximb'äl pamaj 13. escote poch'uqul po't 14. manga uq'ab' atz'yäq15. bolsa k'olib'äl 16. traslape ch'uqb'äl 17. pinza umej 18. pretina uk'a'malil 19. pernil raqan 20. ruedo umejb'äl raqän 21. puño uq'ab' atz'yäq
123
La panadería Le b’anib’äl kaxlanwa
1. horno utujal kaxlanwa 2. campana de la chimenea jek'b'äl sib' 3. paleta q'axab'äl 4. aceite ja' manteka' 5. rodillo uq'ab' ke'b'äl 6. panadero b'anal kaxlanwa 7. pan kaxlanwa 8. ajonjolí sajuk' 9. leñasi' 10. huevo saqmo'l 11. taza medidora pajb'äl läq 12. harina k'aj 13. azúcar ki'risab'äl 14. sal atz'am 15. margarina uk'ok'arisab'äl
124
16. levadura sipojsab'äl 17. batidor tukb'äl
18. cernidor chayub'äl / cha'b'äl 19. cuchara pak'ab'äl
20. lata de hornear uch'ich'al kaxlanwa
125
La construcción Le wokoj ja
1. escalera q'a'am 2. lámina uwi ja ch'ich' 3. ladrillo porom xan4. plomada etab'äl raqanib'äl 5. albañil ajtz'aq 6. cordel k'a'am 7. zanja ub'e ja'
126
8. estaca aqan 9. andamio aq'anib'äl 10. barra de hierro rab'arik ch'ich' 11. mezcladora yujul uk'ajil tz'aq 12. azadón chakub'äl / asaron
Otras palabras Nik'aj chik tzij
construir wokoj ja contrato retal tzij maestro de obras kinïmal ajtz’aq
13. mezcla uk'ajil tz'aq 14. cemento raxk'ajab'äl 15. piochak'otib'äl 16. carretilla charareb'äl 17. piedrín ixim ab'aj
planilla de pagos retal tojonik
18. pala jokb'äl 19. plancha ch'uch'ujirsab'äl
20. nivel junamrisab'äl 21. cernidor chayub'äl / cha'b'äl
22. arena saniyeb' 23. cuchara de albañil upak'ab'äl ajtz'aq
24. cal chun
127
128
La tierra y el cielo Le uwäch ulew xuquje' le kaj
En el campo Pa le tiko’nijib’äl
1.estrella ch'umil 2. cielo kaj 3. relámpago xkoyopa' 4. erupción uchikonik xkanul 5. nieve muqulik sutz' 6. lluvia jäb' 7. granizo saqb'äch
130
8. volcán xkanul 9. catarata utixixb'äl ja' 10. montaña juyub' 11. lago cho
15. rancho k'imaja 16. tierra ulew 17. cueva pek 18. sendero, extravío ramb'äl b'e 19. granero uwa'oq’ib'äl awaj 20. bosque k'iche'laj 21. campo juyub'
22. arco iris xkuq'ab'23. camino de tierra ulew b'e 24. puente q'a'am 25. barranco siwan 26. desierto chaqi'j ulew 27. viento nima kaqiq' 28. arbusto q'ayes
12. pueblo tinamit 13. valle lemelik ulew 14. casa achoch / ja
29. pasto q'ayes
30. llanura li'anik ulew
31. oasis uk'iyib'äl joron
131
En el río Pa le nima’
1. tinaja q'eb'äl 2. nube sutz' 3. sol q'ij 4. piedra ab'aj 5. mosquito üs 6.guacal/palangana likb'äl / pak’b’äl
132
7. ropa atz'yäq 8. agua ja'/ joron 9. lavandera ch'ajo'manel 10. cangrejo töq / xtöp 11. arena sinyeb'
12. orilla uchi' (ja') 13. jabón ch'ipäq 14. matorral q'ayes 15. mariposa penpen 16. baño (para ropa) uk'olib'äl ch'ajo'n
133
Aprovechando el río Uchokonsab’exik le nima’
1. retorcer yitz'onik 2. restregar b'achik 3. remojar mub'axik 4. lavarch'ajo'manik 5. ahogar ji'ik / jiq’ik 6. cortar (leña) ramik si'
134
7. asolear sa'ik 8. mojar ch'aqab'anik 9. tiritar b'arb'atinem
10. enjabonar kojik pa ch'ipäq 11. secar chaqi'jarik 12. tender sa'ik
Utilicemos las palabras Che’qakojo le tzij
13. bañar atinik 14. salpicar chaq'inik 15. saltar ch'opinik / pixk'anik
La mujer restriega y retuerce la ropa. Kub’ach le atz’yäq xuquje’ kuyitz’le atz’yäq le ixöq. La mujer deja la ropa en remojo. Kumub’a’ le atz’yäq le ixöq. Los niños tiritan porque su ropa está mojada. Keb’arb’at le ak’alab’ rumal le tew. Ch’aqal katz’yäq le ak’al.
La señora lava. Kch’ajo’man le chuchu’. El niño se está ahogando. Ktajin kjiq’ le alaj ak’al. El hombre corta leña. Kuramij si’ le achi. La mujer enjabona la ropa. Kukoj le atz’yäq le ixöq pa ch’ipäq....
Regístrate para leer el documento completo.