Cuento Maya Tarea

Cuento maya *El Loro Pepito*



Tu jáal jump’éel kool yaan junkúul tuk’ tikin yaan u joboni. Juntéenake’ juntúul koolnáal tun jáaltik u kool ka tu yilaj u jóok’ol juntúul chan xt’uut’ ichil lejobono’. Tu chukaj ka tu bisaj tu naaji ka tu ts’a’aj u k’aaba’ wíinik ti’, u k’aabae’ “Pepito”. Tun tséenta’al, tun ch’íijil, tun búukpajal tak tun kanik t’aan le chan ch’íicho’. U yuumile’ ki’imak yóoltumen sáansamal ku yu’ubik u sakach t’aan, u xuuxub, u k’aay le xt’uut’o’. Sujchaji yéetel le chan ba’alche’o’ ka tu yakunsaj.
–¿“Pepito”, tu’ux yaanech? –ku k’áatik ken uluk tu kool.
–¡Ts’o’ok uk’uchul in taata, ts’o’ok u k’uchul in taata! –ku núukik le xt’uut’o’. Tun popokxiik’ ki’imak u yóol ku yéemel yáalkab te’ k’ab che’ tu’ux ku máan k’iin ti’e’ ku bin ka ki’imak óolta’ak tumen u yuumil. Lemáako’ ku ts’aik u k’ab ti’.
Mantats’ ken uluk le koolnalo’ yaan u ki’imakóoltik. Suukchaji ka p’aatej ma’atech u k’osik u xiik’. Jump’éel ti’ lelo’ ka máan bajun xt’uut’o’ob ka lik’ u xiik’nalil“Pepitoe’”, ka bin yéetel u yéet xt’uut’ilo’ob.
Le koolnalo’ tu yaj óoltaj úuchik u bin u yalak’ xt’uut’. Ti’ lelo’ ka tu náajaltaj u naalil u koole’ ka jo’op’ u janta’al ti’ tumen ya’abkach xt’uut’. Ka tuya’alaj:
–Tun k’askunsa’al in naal, yaan in bin in ts’oon le xch’íicho’obo’.
Tun píik’ sáastaj ka bin tu kool ka k’uche’ tu yilaj ya’ax ele’en le xt’uut’o’ob ichil le naalo’. Ka tu wak’aj u but’bil ts’oon.Ya’ab xt’uuto’ob luubij. Juntúule’ tun kíimij ka tu ya’alaj yéetel u yala’ kuxtal:
–¡Ts’o’ok u k’uchul in taata, ts’o’ok u k’uchul in taata!
Le koolnáalo’ t’o’ona’anchaji ka tu ya’alaj:
–Kex láajjanta’ak in naale’ mix bik’in in ka’a ts’onik xt’uut’o’ob.
A la orilla de una milpa había un cocoyol seco ahuecado donde cierto día un campesino vio salir un polluelo de loro. Lo atrapó llevándolo a suhogar y le puso por nombre “Pepito”. El loro iba creciendo y plumando, al mismo tiempo que iba aprendiendo a hablar. El milpero estaba contento de oírlo hablar diariamente y se fue encariñando...