Cuentos Mayas
Ku tsikbalta'al tumen úuchben máako'obe', ma' úuch beeta'ak ba'alche'obe', k'a'aj ti' Yuum K'uj ma' u ts'aamaj u k'aaba' mix juntúul ba'alche'i'.
Le beetik tu ts'aj u t'aanile yaan u beetik jump'éel cha'an tu'ux kun anchajak jump'el áalkab. Tuláakal ba'alche' kun áalka'nako'ob, je'el bix kun k'uchulo'obe' bey kun ts'abak u k'aaba'ob, paklan kun áalkanakch'íich'o'ob yéetel ba'alche'ob.
Yuum K'uje' tu ya'alaj ti' u nojochil le ba'alche'ob ba'ax u tukulmajo', ka' p'áat túun u t'aanil le cha'ano'.
Ichil tuláakal le ba'alche'ob yaan yóok'ol kaaba' yaan juntúul chan ch'íich'e' táaj ki'ichkelem u k'uk'mel yéetel u chowak nej.
Náach u pakta'ale’ bey mina'an mix ba'al k'aas ti'e’, je'el bix a wilik máak seen jats'uts u yiche' ba'ale' táaj k'aas upuksi'ik'al; bey túun le chan chíich'a' jats'uts u yila'al, ba'ax túun ku yúuchule' táaj kaajal ti' wenel, seen ku búuyul.
Ka' ts'ab u yoojéelt tuláakal le ch'íich'o'ob yéetel ba'alche'ob le cha'an kun beeta'ako’, le ki'ichkelem ch'íich'a' ma' bini' tumen weenij. Tu koj uláak' ch'íich’ tu yoojeltaj.
-Húum, wa bey kun weenkech tu k'iinil le áalkabo' ma' ten a náajalt a k'aaba' kaajaltech wenel.
Táajyaachaj tu yóol ba'ax a'ala’ab ti'e' ka'a jo'op'ol u tukultik ba'ax ken u beet u tia'al ka'a u náajalt u k'aaba'. Ka'a jo'op'ol u tukultik:
-Jaaj ba'ax ku ya'alik in nuupo', táaj kaajalten wenel, ba'ax túun ken in beet beya', wa ma'e' ma' ten in náajalt in k'aaba'.
Máan ka'ap'el k'iin chéen le táan u tukultik, ba'ax ken u beete, ka' tu tukultaj u wenel táan chumuk bej, tumen beyo', ken u yu'ubtu taal u juum u yook le ba'alche'obo' chéen u líik'il u yáalkabe' ku jo'op'ol u bin tu paach le u nuupo'obo'.
Je'el bix tu tukultajilo', bey tu beetij, mix tíip'ik k'iin ka'a bin u ts'o'oks u wenel yóok'ol chúumuk beji'.
Ka' sáaschaje' tuláakal ba'alche'ob laj áalka'najo'ob, ba'ale le chan ch'íich'e' ma' tu yu'ubaj u máan u nuupo'obi', ma' úuch le ba'ax u tukultmaje'.
Ka'alikil tuláakal leba'alche'ob táan u k'amik u k'aaba'ob, tu chi' Yuum K'uje', le chan ch'íich'a' tu chéen ajal.
Ki'imak u yóol mix máak ku yilik yóok'ol beje' ka'a jo'op'ol u chéen áalkab, seen ki'imakchaj u yóol ka'a tu yu'ubaj séeb u papakxiik', ma' aali'. Ma' u yojel bixe' ka' tu chéen sutaj u pool u yil wa mix juntúul u nuup ku taal tu paach, le ku beetke' chéen ka' túup' u yok'ol.
Jak'a'an u yóol tu kaxtiku ki'ichkelem nej, mina'an, chéen jump'el chan ch'ili' yaan tu paach, ka' tu paktaj k'iinej, táan chúumuk anij ti' ka'an, ka' tu na'ataj ba'axten mix máak ku yilik bej, tuláakal ts'o'ok u máano'ob tu yóok'ol u nej, ts'ats'acha'ta'abij.
Táan u yok'ol ka' k'uch tak tu'ux unaj u k'uchul u yáalkab ka'achi. Yuum K'uje' chéen tu paktik le chan ch'íich'a’ ta'aytak u túup'ul u che'ej yo'olal tu yilikbix anil u nej le chan ch'íich'a'. Yuum K'uje' tu ya'alaj tí' beya':
-Ta wilik wa ba'ax úuchtech yo'olal kaajatech wenelo'. Te'e k'iina' kin ts'áayk a k'aaba' Toj, Tumeen bey p'a'atik a nejo', toj, ma' ten in wutskintech yo'olal u k'a'ajal ti' a ch'i'ibalo'ob ba'axten ma' unaj u máan u wenel máaki'.
El pájaro reloj (En idioma Español)
Cuentan los antiguos señores, que no había pasado muchotiempo después de la creación de los animales, cuando Dios recordó que no le había dado nombre a ninguno. Por esta razón, anunció que haría una fiesta en la cual habría una carrera. Todos los animales correrían y conforme fueran llegando les iría dando su nombre. Correrían juntos aves y animales de la tierra.
El Señor Dios lo comunicó al lider de los animales y fue así como quedó concretada lacarrera.
Entre todos los animales que hay en este mundo existe un pequeño pájaro muy hermoso, debido a su plumaje multicolor y a su larga cola.
A distancia se veía como un animal perfecto. Y así como cuando vemos a una persona hermosa pero de corazón muy feo o malo, este pajarillo se veía muy hermoso pero le encantaba dormir demasiado, se pasaba de dormilón.
El día que se anunció la carrera a...
Regístrate para leer el documento completo.