Determinismo Cosmológico (Euskara)

Determinismo kosmologiko
Gure akzioak plan prederminatu bati dagokie, plan hori destino deitzen da eta hau defendatu zuten lehenengoak estoikoak izan ziren.
Determinismo kosmologikoa estoizismoan
Estoikoen etika indar aldaezin batean oinarritzen da zein leku guztietan dago ez ikusi arren eta ignorantziaz jokatzen aske garela pentsatu arren. El destino, aunque a veces cruel, siempre actúacon una razón de ser; por ello no debemos preocuparnos por el futuro, ya que “lo que tenga que pasar pasará”. Solo el sabio es capaz de conocer su destino y actuar conforme a él para ser feliz, pero sólo se conoce el destino mediante la teleología(o estudio del fin) y la búsqueda de la ataraxia y la apatía (o la impasibilidad ante las fuerzas exteriores mediante la paz interior y la serenidad).Entre los grandes estoicos son destacables:
Zenón de Citio (333 a. C. – 264 a. C.) fundador de la escuela estoica, también conocido por ser el precursor del cálculo infinitesimal.
Lucio Anneo Séneca (4 a. C. - 65 d. C.) de origen cordobés, además de su gran oratoria, destaca por escribir varios libros sobre el destino (De la providencia (63. d.C.)). Entre sus frases encontramos alguna como: “Nohay viento favorable para el que no sabe adónde va." Es decir aquel que no conoce su destino no puede ser feliz.
Epicteto (55 a. C.-135 a. C.) liberto griego opinaba que el libre albedrío se ve afectado por el bien y el mal que están, a su vez, en manos del Destino

Estoizismo


Ustez Seneka irudikatzen duen soingainbat: Pseudo-Seneka. Seneka estoikonabarmen bat izan zen.Estoizismoa (grezierazko στωα hitzetik[1], "estoa") garai helenistikoan garatu ziren eskolafilosofikoetako bat da, eszeptizismoarekin eta Epikurok sortutako eskolarekin batera. Estoizismoaren jarraitzaileei estoiko deritze. Etikan eragin handiko joera filosofikoa izan da.K. a. III. mendean abiatu zen Zenon Zitiokoaren eskutik eta bere eragina zabala izan zen III. mendera arte, sei mendetan zehar. Erromakoinperioan garrantzi handia izan zuten Senekaeta Marko Aurelio filosofia horren jarraitzaileak izan ziren. Halaber, filosofia modernoan ere zabaldu da pentsaera estoikoa [2]. Gizartean zorigaitza eta ezbeharrak etsipenez onartzen duen bizitza-jarrera gisa ere ulertzen da [3]. Estoizismoaren pentsaeraren arrastoak egun gizarteak ekintzak eta gertaerak zentzutasunez eta jakinduriaz baloratzeko moduan erehauteman daitezke[4][5][6].
Zenon Zitiokoa (K.a. 335-264) filosofoak Atenasen sortu zuen eskola honen arabera, eta epikuroek uste ez bezala, jainkozko plan bat dago unibertsorako. Unibertsoak aurrez definituriko xede unibertsal bat duela diote, eta gizakia horren barruan sartzen dela. Xedea aldaezina eta ez-malgua da, eta pertsona bertutetsuak horretara egokitu behar du, hori baita zoriontsu izatekomodu bakarra. Bestetik, estoikoak kosmopolitak dira, pertsonen arteko anaitasun unibertsala aldarrikatzen dute eta herrialdeen arteko mugak ezabatzearen alde daude.



Kronologia eta pertsonaiak
Zenon Zitiokoari zor zaio estoizismoaren sorrera. Txipreko Zitio hirian jaioa K. a. 332 urtean, Atenasera heldu eta zinikoen etamegarikoen ikasbideak jarraitu zituen [7]. 40 urtezituelarik Estoa izeneko eskola sortu zuen eta bere ideiak bere bizitzarekin uztartzeko zuen jarrera dela-eta, ospetsu bihurtu eta estoan jarraitzaile asko, estoikoak alegia, bildu zituen. Zenon Zitiokoa hil eta gero, K. a. II. mendean estoikoen aurrealdean jarraitu zuten hurrenez hurren Kleantesek eta Krisipok. Krisipo izan zen estoizismoaren irakaspen eta ideiak finkatu zituena, estoikoen baitan zabaltzen zirenjoera heterodoxoen aurka [8]. Euren ideiekin jarrera zorrotz eta itxia zutelarik, aurreko hirurek antzinako estoizismoa osatzen dutela esan daiteke, eklektikoa eta aristotelismoaren aurka moderatuagoa izan zen estoizismo ertainari bide emanez [9][10]. Irekiagoa zen estoizismo ertainaren ordezkari nagusiak, K. a. II. eta I. mendean bilakatuko zena, Posidonio eta Panezio izan ziren. Garai...