Diccionario Kaqchiquel

Kaqchikel Choltzij
Kolon Chuqa’ K’ak’a
Taq Tzij

KAQCHIKEL
KOLON CHUQA’ K’AK’A TAQ TZIJ

CHOLTZIJ

Kaqchikel Cholchi’

K’ulb’il Yol Twitz Paxi

K’amöl taq b’ey pa Kaqchikel Cholchi’ 2008—2011

K’amöl b’ey:
Ruka’n K’amöl b’ey:
Ajtz’ib’:
Ajpwäq:
Nab’ey To’onel:
Ruka’n To’onel:
Rox To’onel:

Lolmay Pedro Oscar García Matzar
Mynor Wankar Chacach Catú
Vitalina Mactzul CanuxAma Floricelda Yucuté Cutzán
Silvia Esperanza Conjón Gonzáles
Celedonia Xico Gómez
Rosa María García Balán

Rub’i’ wuj: Kaqchikel choltzij, kolon chuqa’ k’ak’a taq tzij

Nuk’üy taq tzij:

Rony Arnoldo Chipix Otzoy
Rafael Hernández Huit

Nik’öy rupam ri wuj:

Pedro Morejon Patzán
Juan Esteban Ajsivinac

Ajya’öl na’oj:

Pedro Oscar García Matzar
Peter Rohloff
Robert HendersonXenik’on taq tzij:

Levi Carmelina Lix
Byron Vinicio Socorec
Alfonso Batz
Juan Patal
Tomás Chioc
Angélica Ajú

Nuk’üy rupam wuj:

Robert Henderson

To’onel taq molaj:

Wuqu’ Kawoq chuqa’ Kaqchikel Cholchi’

Darwin Alvaro Bala
Victor Par
Israel Raxjal
Maricela Marroquin
Cruz Zurdo
Fidel Calel Castro

RUPAM WUJ

Rupam wuj

II

Nab’ey taq tzij

1

Nab’ey perajRetamab’alil ch’ab’äl

7

Retamab’alil kajulew

41

Retamab’alil ajilanem

101

Retamab’alil winäq

141

Retamab’alil kematz’ib’

157

Ruka’n peraj
Artes del idioma

201

Ambiente natural

235

Ambiente social

295
II

Matemáticas

311

Informática

351

Cholwuj

393

NAB ’ EY TAQ TZIJ

Ri Kaqchikel Cholchi’ ruq’a’ ri K’ulb’il Yol Twitz Paxil nuya’apon
chiwäch re jun wuj rub’i’ “Kaqchikel choltzij, kolon chuqa’ k’ak’a’ taq
tzij”, akuchi’ nucholajij apo jalajöj k’ak’a’ taq tzij pa ruwi’ ch’ab’äl,
ruwach’ulew, ajilanïk, winäq chuqa’ richin kematz’ib’, ruma ri’ re jun
wuj re’ ch’aron pa wo’o’ tanaj. Ri nab’ey peraj yecholajij ri taq tzij pa
Kaqchikel ch’ab’äl, ri ruka’n tanaj yecholajij apo pa kaxlan tzij.
Ri nab’ey peraj rub’ini’anKaqchikel choltzij, ri k’o wo’o’ tanaj chupam: ri nab’ey tanaj rub’ini’an “Retamab’alil ch’ab’äl, k’ak’a’ taq tzij”
ri nuk’üt jalajöj taq tzij nisamajïx richin ch’ab’äl chuqa’ richin ruk’utik
ri qach’ab’äl. Ri ruka’n tanaj rub’ini’an “Retamab’alil kajulew, kolon
chuqa’ k’ak’a’ taq tzij” nucholajij jalajöj taq tzij pa ruwi’ kib’i’ taq wachinäq e k’o pa ruwach’ulew chuqa’ ye’aq’oman. Ri rox tanajrub’ini’an
“Retamab’alil ajilanem, k’ak’a’ taq tzij” nuk’üt taq tzij pa ruwi’ ri maya’
ajilanïk chuqa’ jalajöj taq tzij richin ri kaxlan ajilanïk. Ri rukaj tanaj
rub’ini’am “Retamab’alil winäq, kolon chuqa’ k’ak’a’ taq tzij”, pa re jun
tanaj re’ nicholajïx jalajöj taq tzij pa ruwi’ k’ayij, kimoloj winäq, taq
to’ïk, chuqa’ juley chik. Ri ro’ tanaj rubini’an “Retamab’alil Kematz’ib’,
K’ak’a’ taqtzij”, re jun peraj re’ nuk’üt taq tzij ri ye’okisäx pa ruwi’ kematz’ib’ chuqa’ ri jalajöj taq tzij yeqïl chupam ri jalajöj taq rusamajib’al
ri kematz’ib’.
Ri ruka’n peraj chi re re choltzij rub’ini’an Vocabulario kaqchikel, chupam re re’ yecholajïx pa kaxlan ri taq tzij Artes del idioma, Ambiente
1

natural, Matemática, Ambiente social chuqa’ Informática.
Re jalajöj taq choltzij re’nokisäx richin chi ri qach’ab’äl xtokisäx pa ri
jalajöj taq k’ojlib’äl ruma ri’ jalajöj taq rusamaj xtub’eb’ana’ ri chwa’q
kab’ij. Re jun wuj re’ jun jeb’ël samajib’äl, ri nik’atzin richin rusamajixik
ri tijonïk chuqa’ netamäx kib’i’ ri taq tzij man qetaman ta chuqa’ tikirel
ütz nkokisaj ri winaqi’ ri e k’o kirayb’äl richin nketamaj chuqa’ nkik’üt ri
kaqchikel ch’ab’äl chupam ri kik’aslem, yalanxtik’atzin chi ke konojel
ri tijonela’ yesamäj chupam ri jalajöj taq tijonïk, chuqa’ jun jeb’ël samajib’äl pa nimatijob’äl.
Rik’in rutz’uk’ik re k’ak’a’ taq tzij re’, nqaya’ jun, ka’i’, oxi’ taq xak richin nqajotob’a’ ruk’u’x ri kaqchikel ch’ab’äl, po k’a nik’atzin rukanoxik
ri k’ak’a’ taq tzij richin nqanimirisaj chuqa’ nqajunumaj ri qach’ab’äl
achi’el rub’anon ri kaxlan ch’ab’äl, ruma ri’,...