Edad Media

ARO MODERNOA
XV. mendearen amaieran Aro Modernoa izaneko garai historikoa hasi zen. Konstantinopla turkiarren menpe erortzerakoan, inprenta asmatzerakoan eta mundu berria aurkitzerakoan.
* Europaren berrindartzea
XV. mendearen erdialdetik aurrera hainbat aldaketa jaso ziren Europan
* Aldaketa demografikoak eta sozialak
Populazioa Erdi Aroaren amaierako krisietatik berreskuratzenhasi zen. Gizarte estamentala izaten jarraitu zuen:
* Burgesia, gero eta gizarte talde garrantzitsuagoa bilakatu zen. Aldaketa politikoetan erabakigarria izan zen, monarkiaren alde egin baitzuten. Bertan merkatariak eta artisauak bizitzen ziren.
* Noblezia, gizarte talde pribilegiatua izaten jarraitu zen, baina erregeen botereen agindupean zeuden.
*Nekazariak, mendekotasun feudaletik askatzen hasi ziren.
* Aldaketa ekonomikoak
Aldaketarik nagusiena kapitalismoaren sorrera izan zen, ezaugarri hauek zituena (merkataritzan):
* Monetaren zirkulazioa. Ameriketatik metal preziatu asko iritsi zelako.
* Eskaria. Gero et handiagoa zen, Europako hazkunde demografikoa eta itsasoz bestaldekoa merkatuak areagotzen ari zirela eta.
* Lehenbankuak sortu ziren, dirua gordetzeko eta kredituak emateko, interesekin.
* Truke letrak erabiltzen hasi ziren, modu horretan kantitate zehatzetan jaso zitzaketen dirua esku-dirutan eraman gabe.
* Kontsulatuak eta lonjak sortu ziren. Kontsulatuak, merkatarien elkarteak ziren eta lonjak, merkataritza egiteko guneak.
Nekazaritza garatu zen, gero eta elikagai eta lehengai eskari gehiagozegoelako. Artisauak gremioetan antolatzen jarraitu zuten, baina ere beste produkzio batzuk sortu ziren: Etxeko sistema. Merkatariek bere produktuetako prezio beraiek jarri nahi zutenez, eta ez gremioak jartzea, nekazariei behar zituzten tresnak ematen zizkieten. Orduan, nekazariek ekoiztu eta gero prezio baxuago batera saltzen zizkieten. Ekoizteko modu berri bat izan zen.
* Aldaketa politikoakMendebaldeko Europako monarkek monarkia autoritarioa bilakatu zuten eta ezaugarri hauek zituen:
* Lurralde batasuna eta noblezia koroaren mendean.
* Monarken botere politikoa, gero eta handiagoa zen.
* Monarkiak armada mertzenario eta iraunkorra zuen.
* Justizia errege-erreginen kontrolpean zegoen.
* Kanpo harremanak diplomaziaren bidez antolatzen zituzten, hau da, ahal bada hitzeginez gauzak konpontzea.
* Errege-erregina katolikoen erregealdia
* Barne politika
* Batasun dinastikoa
Enrique IV Gaztelako erregea, 2 alaba bat zuen, Juana la beltraneja, eta arreba bat, Isabel. Bera, Juana la beltranejari utzi nahi zion boterea, baina beste jende asko, Isabeli uztea nahi zuen. Azkenean, hori erabakitzeko, gerra zibil bat egon zen eta Isabel irabazi zuen. Isabelboterean zegoenean, 1469an, Fernandorekin ezkondu zen, Aragoiko erregea. Errege katolikoak, Isabel eta Fernando, Iberiar penintsulako lurralde gehienak batzea lortu zuten, haien monarkiaren mendean. 1504an Isabel hil zen eta Fernandok botere guztia hartu zuen. Fernando, hil baino lehen, bere alaba Juana la loca-ri boterea ez uzteko atxilotu egin zuen. Orduan Fernando hil zenean, Carlos I hartuzuen boterea, Juana la Loka eta Felipe el hermosoren semea.
* Administrazioa
Errege boterea sendotzeko, organismo hauek erreformatu ziren:
* Kontseiluak. Gobernuaren kontsultarako organoak ziren eta sendotu egin ziren, hura izan zen izan zen errege-erreginen gobernu tresna nagusia.
* Armada. Modernizatu eta egonkor bilakatu zen.
* Ermandade santua. Udalekuak finantzatutako soldaduzosatua zegoen eta bideetako ordena eta segurtasuna konfirmatzea zuten betebehar nagusiena.
* Audientziak eta kantziletzak. Jauntxoen jurisdikzioari amaiera emateko sortu zituzten Justizia auzitegi gorenak ziren.
* Ogasuna. Zergak jasotzeko lekua zen.
* Udalerriak. Korrejidoreek(errege boterearen ordezkaria eta eskuduntza zabaleko funtzionarioak) kontrolatzen zituzten.
* Noblezia...