Emiliano r Fernandez

EMILIANO R. FERNÀNDEZ  REKOVE :

Emiliano R. Fernàndez, ha’e ñe’ẽpapàra pavẽ ha tetã rayhuhàra ijojaha’ŷva. Techapyrã kuri pe hekove opaite ñe’ẽpoty’apohàpe, ko’àĝaite peve. Tetã Paraguay poyvi ohenòi vove chupe ha’e ojepytaso va’ekue ha oipysyrõ tèrã  oipytyvõ haĝua hetãme. Heñòi tèrã pe hi’arapày va’ekue amo tàva Guarambarèpe, tava’i Yvysunùme upe 8 jasypoapy 1894 pe. Avei pe hekove ojehekýiupe 15 jasyporundy 1949 pe, Paraguaýpe. Oguereko jave 55 ary.
Ñe’ẽpoty rembiguài. Ñe’ẽporãporavopyre oipovãkuaa va’ekue. Mba’eporã pytyvõhàra. Pe hi’ãngapy potĩ porãgui ome’ẽ hekove ñe’ẽpotýpe, mokõivèva ojogueraha ñane retã ryepýre mba’eporã reka. Ñe’ẽpoty ha’e ikichiha osẽva chupe opa rupi rei. Ikorasõ henyhẽte mborayhùgui, upèicha rupi ohupi umi hemiandùgui mborayhu potymemete.
Pe hekovepukukue ha’e ohecharamo kuña oĩmìvape. Ohayhu asy chupekuèra. Kuña omombày pe hi’ãngape umi mba’eporãre. Ohecharamo va’ekue ñane retãme ha mayma tetãyguàpe. Ohayhu ñande yvy, umi ka’avo ha mymbakuèra. Ñande ysyry, ñu ha ka’aguy pe ikorasõme okakuaa ha ipotypa. Kuña ha’e pe yvy poty iporãvèva. Ñande rekove poty ha’e mayma kuña. Ha’e ohechakuaa ha ohupi ñe’ẽpotýpe techapyrã.  Ñande ñe’ẽpapàra ikatupyrykuri hekovèpe. Tupã ome’ẽ chupe upe mba’ekuaa ha ha’e ome’ẽvo Emiliano aguyje omenda pe ñe’ẽpotýre. Ha hetami ñe’epoty omoñemuña. Oje’e ohasahague upe 2000 ñe’ẽpoty. Che aguerovia ha aguerochichĩ hembiapokue.
Kuña rete ha’e mborayhu ha mborayhùgui ijapopyre. Kuña rekove ha’e mborayhu. Kuña korasõ ha’e mborayhu. Pe mborayhu ha’e kuña, chupe ĝuarã. Mborayhu ome’ẽ chupe vy’apavẽ ohecharamo haĝuatapiaite opa mba’e ko yvy àri, ha’e haĝua ñe’ẽpapàra añetetèva. Màva pe Emiliano R. Fernàndez ru. Ha’e karai Silvestre Fernàndez. Ha’e heñòi tàva Aka’àipe, upe 31 jasypakõi 1854 arýpe. Ñorairõ guasùpe ha’e oiko oñorairõ Mcal. Lòpez rapykuèri. Oĩ kuri Acosta ñùme, ka’aguy jurùpe, vaporkuèpe ha Cerro koràpe. Omano kuri Paraguaýpe, ysyry  Ysaty rembe’ýre, tupão San Pablo atukupèpe 98 ary oguereko javeupe 25 jasypa 1952 pe. Ko karai omba’apo kuri opaite mba’èpe. Kokuèpe ha mymbàre ikatupyry. Ojapo avei kuri òga. Màva pe Emiliano sy. Ña Bernarda Rivarola ha’e.  Ysatygua voìnte ko kuñakarai heñòi va’ekue pe 20  jasypo ary 1866 pe. Ña Bernarda omano kuri oguereko jave 102 ary, upe 4 jasypo 1968 pe. Jahechakuaàne. Omano mboyve itùva ha isy Emiliano ñande reja ha oho apyre’ŷime. Karai Silvestreogueroguata jave irundypa ary ha kuñakarai Bernarda ogueroguata jave mokõipa porundy ary heñòi pe Emiliano. Karai Silvestre ha Ña Bernarda oiko kuri pe Ysaty pe. Ysyry Ysaty rembe’ýpe.  Ña Bernarda hyaguasu ñepyrũta jave karai Silvestre pehẽngue ohenoika chupe Yvysunu Guarambarèpe. Pe karai ho’a tupàpe ha oguereko heta mymba ha kòga. Pèvare ojerure karai Silvestre pe oho  haĝua oñangareko umi mba’ère.Ha oho hikuài oiko Yvysunùme pytyvõrã. Po ary rupi oiko hikuài upe tàvape.
Upèpe heñòi ha okakuaa ypy pe Emiliano. Ipehẽnguekuèra oikuaa porã ko’ã mba’e. Pèina ta’ýra Norberto oiko opa rupi omombe’u moõpa heñòi raka’e Emiliano. Avei hetàko oĩ ndogueroviàiva chupe.
Tetã Paraguay, ha’e pe Emiliano raity teete. Ñane retã ha’e kuri pe hòga ha ikorapy. Umi mbyja ha’e ipehẽngue. Oikundaha va’ekue kuikorapýicha. Oikuaapaite mba’èpa oguereko ha mba’èpa ndoguerekòi ñane retã. Ohayhu va’ekue hetã. Sapy’ànte oñeno peteĩ tàvape ha iko’ẽ ambue tàvape.  Omongeta peteĩ kuñàme ha oñeno ambue kuña ndive. Màvapa ha’eichagua he’i guyra ipepo ñekytĩva. Emiliano he’i ijehe. Ñe’ẽpapàra voìko ojehero. Guyra pepo morotĩ, oveve yvatetèva, hatãite opurahèiva.
Heta kuñàme oikuaa kuri Emiliano pe  mborayhurupive. Maymavèvape omonde iñe’ẽpotýpe. Umi kuña ohechàva ha oikuaàva ome’ẽ chupe peteĩ mba’ekuaa ñe’ẽpotyrã. Omono’õva iñe’ãme hembiapo potyrã.  Ohetũ vove peteĩ yvoty katuete ohetũse ambue yvotykuèrape. Oikundaha kuña rape ko ñane retã rapekuèra rehe ñe’ẽpapàra guyra itapu pepo morotĩ.
Màva pe hembireko raka’e. María Belén Lugo Gómez ha’e  kuri pe hembireko. Belencita Lugo (1899-1985) itùva ha’e...