Estibalizko andra maria basilika

Estibalizko Andra Maria Basilika XII. eta XIII. Mendeen artean eraiki zen. Eraikin erromanikoa da. Gasteiztik gertu dago. Zehazki izena ematen dion herriaren alboan, Estibaliz.Eraikinaren alboan, Estibalizko Beneditar Lekaideen etxea dago. Etxearen barruan, behartsuentzat eta pelegrinoentzat harrera etxea dago. Estibaliizko basilika inguratzen, jatetx bat eta kanpa handi etazoragarriak daude. Jendea kanpak bisitatzen dituzte maiz.
Basilika, gurtzetarako egin zuten; baita ere, pelegrinoek atseden hartzeko.
Santa Maria Basilika egiterakoan, harria eta egurra erabilizituzten.

Oinplanoa gurtze latindar baten forma du eta ekialdera norabideratuta dago. Abside handi bat du eta alboetan, beste bi abside txiki. Bat erlikiak gordetzen ditu eta besteanbataioak egiten dira. Hormak harrizkoak dira guztiz. Irekigune txikiak ditu, gezi-lehioen antzera. Harlanduez eginda dago basilikaren parte nagusietan (sarreran, absidean, absidioloetan, etab.). Gainerakohormak harlangaitzez eginda daude (adibidez, albokoak.).
Leiho dintelduak dauzka absidioloetan eta erdi-puntuko arkuen eta arku zorrotzen nahastea erabiltzen dute ateetan.
Barrualderasartzerakoan, atea arkiboltaz osatuta dago. Jendea dioenez, arkiboltek ongietorria ematen gaituela ematen du. Behin barruan, dauden zutabeak, oinarri laukidunak dira. Nabe zentralera itsatsita daude.Kanpoaldetik, zutabeak itxura berdinekoak dira.

Estibalizko basilika ganga forma du, gehiago zehazteko ertz-ganga forma. Forma honek,sabaian, gurutze formak osatzen ditu elizaren luzean.

Kanpoaldean, esan dugunez, ia guztia harriarlanduz osatuta dago, alboak ezik. Aurreko ateak zurezko tinpano txikia dauka, eta arkibolta apaindu batzuk ditu. Albo batean, beste ate bat dago (Puerta Speciosa), politagoa, baina hori geroago eraiki...