Genetica

4.GAIA- IRAULTZA GENETIKOA
1. Zein desberdintasuna nagusia dago izaki bizidunen eta materia bizigabearen artean? Materia bizidunak beren buruaren kopiak egiten ditu, bizigabeak ez.

2. Zer heredatzen dute seme alabek? Gurasoen karaktereak.

3. Zeri esker dugu izaki bizidunen aniztasuna? Izaki bizidunek beren buruaz egiten dituzten kopiak ia berdin berdinak dira.

4. Hautespennaturalari esker zeintzuk izaten dute bizirik irauteko aukera? Ongien bizi direnak.

5. Karaktere bakoitza bere aldetik transmititzen da eta bakoitzerako bi bertsio daude. Zeintzuk dira bertsio horiek? Aitarena eta amarena.

6. Nola definitzen da genea? Herentziazko informazio unitatea da./ Herentziazko faktorea./ karaktere jakin bat kontrolatzen duen unitatea.

7. Zer da zelulabat? Organismo bizidunen oinarrizko unitatea.

8. Zein dira zelula baten egitura nagusiak?

* Zelula mintza
* Nukleoa
* Zitoplasma

9. Egitura horietatik zein dago herentziarekin erlazionatua? Nukleoa.

10. Zer da kromatina? Non dago? Koloretako substantzia bat da. Zelula nukleoan dago.

11. Zer dira kromosomak? Harizpitan kondentsatzen da kromatina harizpi horiekkromosomak dira.

12. Gizakion zelula arruntetan zenbat ditugu? 23 kromosoma pare. Haietako bat sexuala da. ( emakumeak xx, gizonezkoan xy).

13. Kromosomak herentziarekin zerikusirik badute zer erlazio izango dute geneekin? Genea kromosoma zati bat da.

14. Zenbat kromosoma ditugu sexu-zeluletan, hau da, espermatozoideetan eta obuluetan? 23 kromosoma.

15. Ernalketaren ondorenzenbat kromosoma izango ditu zelula berriak? 23 kromosoma pare.

16. Badakigu geneak kromosomaren zatiak direla, baina zerez daude osatuak kromosomak? ADN-z

17. Zer da ADN-a? ADN molekula bi katez osatua dago, eta kate horietako bakoitza nukleotido izeneko komposatu kimiko askoz osatua dago.

18. Zeintzuk dira baseen izenak? Adenina, timina, guanina eta zitozina

19. Zer danukleotido bat?
Nukleotido bakoitza hiru osagaiz osatutako egitura da. Hauek dira osagaiak: (1) base nitrogenatu bat, lau base daude: adenina, timina, guanina eta zitozina. (2) Azuker bat(pentosa). (3) Azido fosforikoa.

20. 1953 an Cambridgen, Watsonek eta Crickek proposatu zuten helize bikoitzaren eredua ADN-arentzat. Eredu horretan baseak parekatuak agertzen dira material genetikoaerrepikatua ahal izateko. Nola parekatzen dira? A beti elkartzen da T-rekin eta G, C-rekin.

21. Zer esan zuen Crikek Eagle pubean sartu zirenean? Biziaren sekretua aurkitu dugu.

22. Nola errepikatzen dira geneak? ADN molekula bikoiztean.

23. Zergatik esaten da ADN-a kremailera baten modukoa dela? Irekitzean, bitan zatitzan da. Kate bakoitza molde bat bezalakoa da, eta hasierako katearenberdin berdina izango den kate alaba bat sortzeko balio du.

24. Zergatik bikoizten da ADN-a? baseak beti multzo beretan parekatzen direlako.

25. Geneek herentziazko informazioa biltegiratzetik aparte zer egiten dute? Proteinak sortu.

26. Zer dira proteinak? Aminoazido izeneko molekula bakunen sekuentzia bana duten kateak dira.

27. Zer egiten dute? Funtzio gehien gehienakegiten dituzte izaki bizidunengan.

28. Zer da kode genetikoa? Proteinak eratzeko balio duen arauen multzoa.

29. Zer dio Crickek bere biologia molekularraren dogma zentralean? Zer bide egin ditzakeen herentziazko informazioak; informazioa ADN-an biltegiratzen da, eta proteinak sintetizatzeko erabiltzen da.

30. Zeri deitzen zaio genoma? Organismo baten genoma organismo horreninformazio genetiko osoa da.

31. Noiz argitaratu zen giza genomaren sekuentzia? 2003an.

32. Zenbat gene ditugu eta genomaren zer % da? 23.000 gene. %2

33. Zer da ingenieria genetikoa? Naturan ez zeuden ADN molekulak diseinatzeko aukera eman zion gizakiari.

34. Nola sortu zen bioteknologia? Merkataritza produktuak lortzeko erabiltzen hasi ziren. Industria berri bat sortuz,...