Historia da Arte: O Greco

Renacemento en España. O Greco 
 

Pintura renacentista en España. O Greco 
Obras a estudar 
A. O martirio de San Mauricio e a lexión tebana 
B. O enterro do conde de Orgaz 
C. A adoración dos pastores 
Características do estilo do artista 
Domenikos  Theotokópoulos  (Creta,  1541  ‐  Toledo,  1614)  forma  parte  do 
reducido  censo  de  artistas  que  continúa  presente  na estimación  dos  críticos  e  no 
recordo popular. Esta fama perdurable débese á arrogancia coa que defendeu as súas 
pinturas en ambientes hostís, a independencia da súa arte e ao inconfundible selo do 
seu  estilo.  A  formación  do  Greco  permitiulle  lograr  unha  conxunción  entre  o  deseño 
manierista e a cor veneciana.  
A  súa  aprendizaxe  veneciana  tivo  importantes  consecuencias  na súa 
concepción  da  arte.  Así,  os  artistas  venecianos  desenvolveran  unha  forma  de  pintar 
claramente  diferente  dos  manieristas  romanos:  a  riqueza  e  variedade  da  cor,  a 
preponderancia do naturalismo fronte ao debuxo e a manipulación do pigmento como 
recurso  expresivo.  Os  venecianos,  en  contraste  co  puído  acabado  dos  romanos, 
modelaban  as  figuras  e  obxectos cunha  técnica  como  de  apunte,  abocetada,  que 
conseguía unha gran profundidade e brillantez nas cores.  
A pincelada do Greco tamén estivo moi influída polo estilo veneciano: retocaba 
as  súas  pinturas  unha  e  outra  vez  ata  conseguir  un  acabado  aparentemente 
espontáneo,  como  de  apunte,  que  para  el  significaba  virtuosismo.  Os  seus  cadros 
presentan  unha  multitude de  pinceladas  non  fundidas  en  superficie,  o  que  os 
observadores de entón chamaron “crueis borróns”. Pero non só empregou a paleta de 
cores veneciana e as súas tonalidades ricas e saturadas, tamén usaba as estridentes e 
arbitrarias  cores  que  gustaban  aos  pintores  manieristas:  amarelos,  verdes  chillóns, 
vermellos alaranxados e grises azulados.  Nos trinta e sete anos que o Greco viviu en Toledo, o seu estilo se transformou 
profundamente. Pasou dun estilo italianizante en 1577 a evolucionar en 1600 a un moi 
dramático, propio e orixinal, intensificando sistematicamente os elementos artificiais e 
irreais:  
Luz  cada  vez  máis  forte  e  estridente,  branquexando  as  cores  das  roupaxes  O tratamento que dá á luz é moi diferente do habitual. Nos seus cadros nunca brilla o sol, 
cada  personaxe  parece  ter  dentro  a  súa  propia  luz  ou  reflicte  a  luz  dunha  fonte  non 
visible.  Nos  seus  últimos  cadros  a  luz  faise  máis  forte  e  brillante,  ata  o  punto  de 
branquear o fondo das cores. Este emprego da luz concorda co seu antinaturalismo e o 
seu estilo cada vez máis abstracto.  
Ausencia  de  natureza  morta.  O  seu  tratamento  do  espazo  pictórico evita  a 
ilusión  da  profundidade  e  a  paisaxe,  habitualmente  desenvolvía  os  seus  asuntos  en 
espazos indefinidos que aparecen illados por unha cortina de nubes. As súas grandes 
figuras  concéntranse  nun  espazo  reducido  próximo  ao  plano  do  cadro,  a  miúdo 
apiñadas e superpostas. 
O  tratamento  das  súas  figuras  é  manierista:  cabezas  pequenas  descansando 
en corpos  cada  vez  máis  longos,  na  súa  evolución  non  só  foi  alargando  as  figuras, 
senón  facéndoas  máis  sinuosas,  buscando  posturas  retortas  e  complexas  ‐a  figura 
Ana Navas                                                               Curso 2010‐2011                   1 
 

Renacemento en España. O Greco 
 
serpentinata‐.  Era  o  que  os  pintores  manieristas  chamaban “furia”  da  figura,  e 
consideraban  que  a  forma  ondulante  da  chama  do  lume  era  a  máis  apropiada  para 
representar a beleza. El mesmo consideraba as proporcións alargadas máis belas que 
as  de  tamaño  natural,  segundo  se  desprende  dos  seus  propios  escritos.  En  resumo: 
espazo  pouco  profundo  con  superpoboación  de  figuras,  que  dan  a ...