Kooperatibak Euskadin

Kooperatibak Euskadin
Euskal Herrian lehenengo kooperatibak XIX. mendearen azken herenean sortu ziren eta arian-arian agertuz joan ziren hainbat sektoretan: kontsumokoak lehenbizi, nekazaritzakoaketa kreditukoak gero eta ondoren etxebizitzakoak, elkarlanekoak…
Kooperatiba horien jatorri ideologikoa askotarikoa izan zen, baina funtsean hiru eragin handi nabarmen daitezke: Eliza katolikoarenirakasbide soziala, batez ere nekazaritza kooperatibismoan agertzen dena (nekazaritza sindikatuak edo kooperatibak eta nekazaritza kreditu erakundeak eta nekazaritza kutxak); sozialismoa, hasierankontsumoko kooperatibak sortzen hasi zena baina geroago Euskal Herrian gehien garatuko zen kooperatiba moldea ekarri zuena: produkzio kooperatibismoa; nazionalismoak, Elizaren irakasbide sozialean ereoinarriturik, kooperatibismoari geroz garrantzi handiagoa emanez joan zen bere proiektu sozioekonomikoaren barrenean (hasieran kontsumoko kooperatibak sortu zituzten eta bestelakoak ere gero, bainanabarmentzekoa da da produkzio industrialeko kooperatibei emango dieten garrantzi geroz handiagoa). Era berean, jakina, badira joera ideologiko horiekin zerikusirik ez duten kooperatibak, beren buruaRochdaleko Printzipioak oinarri dituen kooperatiba doktrinaren jarraitzailetzat hartzen zutenak eta halako neutralitate politikoa gorde nahi zutenak.
Jatorri eta joeren ugaritasun hori, era berean, garbiageri da horretatik etorriko den erakunde asoziatibo ugarietan, eta horrek frogatzen ditu, zalantzarik gabe, euskal kooperatiba mugimenduaren ezaugarri izan diren dinamismo handia etaautoantolaketarako gaitasun nabarmena, baina garai hartan, saioak izan baziren ere, ez zuten integrazio edo batasun handiagoa gauzatu.
Espainiako Gerrarekin eta Diktadura eta Erregimen Frankista ezarririk,kooperatiben prozesu eta dinamika hori hautsi egin zen, hala enpresen ikuspuntuik nola elkarteenetik: kooperatiba asko desagertu ziren, batez ere euskal kooperatibagintzaren erakunde asoziatibo autonomoak....