Mitos En Guarani

Ministerio de Educación y Cultura
Colegio Técnico Nacional

Tembiapo Guarani megua

Mombe’u gua’uva kuéra

Temimbo’ekuéra:
* Romina Gómez
* Sumahia Rojas
* Gladis Ibarra
Mbo’ehára:
Gloria Vera

Mbo’esyry: 2do 1era
Ary: 2011

Ñepyrŭ
Ñande rembiapo oñe’e mombe’ugua’u oîva ñande nde retã, omombe’u ñepyrûre ha mba’e ojekuaa hesekuera
Ojehechaihuguive umi mombe’ugua’uojekuaa ñane retãpýre. Umíva apy´tepe oî mba’eita ojapóva tekove jerovia’yva.
Mba’e apoha ñane rataygua omyesakã opaicharei ojehuva’ekue.
Eloy Fariña Núñez ha ambue omohenda mombe’ugua’u: tuicha ha michîvévape. Narciso R. Colmán ohaja ñandeve “Ñande Ypykuéra”. Upépe ha’e ohecha ojehúva amaguasu oiko ramoguare.


Mombe’upy Paraguái pegua
Ñane retã niko ha’e peteî tetã oguerekóva heta mba’eiporãva oîva ipýpe yvotyty ysyry ha mba’ekuéra mbya rembiapokue.
Ko tetã ryepýpe omombe’u ñandéve oîha mombe’urã ha mombe’upy.
Ko’ã mombe’upekuéra he’i avei oîha mombe’ugua’u ha mombe’u añetéva ikatu haĝu+aicha jaiko ñande rekohápe.
Mombe’upy ha’e peteĩ jegueroviaha, mymba jeguerovia’ŷva, ava oñembyasýva ñe’ĕnga’i.
Tembihasakue ikatu hağuáicha jaiko ñande reko teepe.
Haé avei ´peteĩmba’e guasu oñembojava’ekue umi tetã Amerikagua ha Europeo kuérare umi guaraní gua ha Español kuérare.
Ko’ã mombe’upykuéra ojekuaa ko’ağa peve heko porãha.
Mombe’upykuéra apytépe ojekuaavéva ha’e karaŭ, ka’a ñanduti. Tupi ha guaraní, Tupa ha Aña, Urutau, Mombe’upy, Virgen de Kaakupe ha ambue kuéra.
Mombe’upy Tau ha Keranagui heñói va’ekue poteĭ mombe’upyrã.
Umíva ha’e:

* Teju jagua
*Jasy Jatere
* Moñai
* Mbói Tuĭ
* Kurupi
* Ao ao
* Luisŏ

Avei oĭ ambuekuéra Jaguarete Ava (mbya jaguarete) ha jaguarete Capiango Póra, Ka’aguy Póra, Mbói Tata ha Pira Ñu.
Ko’ã mombe’upy oĩ poteĩ.
Tau ha Kerana
Kerana rehe oje’e avei karai ñe’ĕme dormilona. Ha’e akue peteĩ kuña porã ohasáva va’ekue okehápe.
Oikova’ekue peteĭ mbya atýpe ha’e va’ekue tajýra imarangatúva.
Tau ha’eva’ekue peteî aña ojuaihuva’ekue Keranápe. Ikatu hağuáicha oiko oñondive oñemoambue imitã haguére ha oguerahase ichupe katupyrype anga porã. Tau ikatupyry oñemoî peteĭ ñorãirŏme hiaréva pokŏi ko’ĕregua ka pokŏi pyharegua ha ipahaitépe mombarete katupyry.
Pytajovái omombe’u mombyry Taúpe.
Tau oñomi Keranápe haupevare Arasy oity hese ñe’emegua.
Tau ha Kerana oguereko pokõi Tayra opytaitevaicha mba’ere ndajekuaai umi pokõi mombeypy.
Peteĩ ko’ĕme oguahĕ tapȳime, peteĩ ava horýva.
Ñe’ĕ kuaape ojerure ogajárape ikatu haĝuaicha ohasa pyhare hendivekuéra
Heta ndaje oguata hikane’oiterei.
He’i ogajárape osĕ mboyve kuarahy ohotaha jey hapere.
Ogajára he’i chupe néi ha oñangareko hese ita’yraicha. Ko´ĕmbavo oho jey oho mboyve he’i chupe ombou hague chupe

Kirito yvy ape ári ikatuhaĝuaicha oñangareko imarangatũva rehe.
He’i avei ogayguakuéra imboriahuha ha omboaguije chupekuéra omongaru haguére chupe peteĩ ryguasu oguerekóva ha peteĩ tupami. Ko’ãva ndaipóri ojapova’ ĕra oĩmerã’éva havã ojapo va’ĕra ikorasõ potĩva, he’i. Tembiapo rekovia ojapo itajyrare nomandiva’erã ha omyengoviavaraha chupe peteĩ ka’avorõ.
He’i kuimba’e kuera otrosa va’ĕra hakã ha hogue. Ikatuhaĝuaicha hakã pyahu jey haipora.
Upe áva oho tapere, oho osĕ ha gotyo kuarahy ñandejára porehe.
Upe guive pe ka’a rakã ha hogue oñekytĩ va’ekue ojepuru ka’aype ha tererepe.
Yerba mate
Ko mombe’upy oñe’ĕ peteĭ karia’y oiko iména ha imembykuéra ndive. Imemby marangatu ha iporãiterei. Peteĭ ára ou irógape peteĭ karai ipire iporãitereíva ha he’i chupe ikatu hağua oiko hendive hetaiterei oguatahaguére opytu’u hağua.
Karai he’i chupekuéra Ñandejára omondo chupe. Ha’e ou yvy ombojopói hağua avakuéra imarangatrúva.
Ha’e oikuaa umi ava imboriahúva ha omboaguije ome’ĕhaguére chupe iryguasumi ha irupã, ko’ã mba’e ava imarangatúvande ojapo.
Ombojopói hağua ko’ã avápe pe karia’y ome’ĕ imembýpe teko araka’eve opa’ŷva ha ombojere chupe peteĭ ka’avópe. Ha’e he’i avakuéra oikytitaha irakã ha...