Reparacion de electrodomesticos

Biologia, Plaka tektonikoak.

*
Zer dira?
-Terminoa " plaka tektonikoa " gure planeta formatua dagoen egiturak deitzen da. Erreferentzia egiten du termino geologikoetan, plaka bat harri sendoaren Lurraren azala formatzen den plantxa zurrun bat da (litosfera), suzko harriaren gainean eta urtuta planetaren zentroa formatzen den flotatzean (astenosfera). Litosferak 15 eta 200Km-ren arteanaldatzen den lodiera bat du, eta 15 plaka handiz eta zenbait txikiz osatuta dago.


* Zergatik mugitzen dira kontinenteak?
-Ideia, kontinenteak mugitzen direla Wegenerrek 1915an proposatu zuen, fosilen ebidentzian eta kostaldeak enkajatzen zirela dirudienez oinarritu zen, baina ez zen izan onartuta. Wegenerren liburua ingelesera, frantsesara, espainiarra eta errusiara itzuli zutenean,kontinenteak mugitzen zirelaren hipotesia barregari utzi zion. Teoriaren arazo nagusien bat zen ez zuela proposatzen kontinenteen mugimendua eragingo lukeen mekanismo bat. Egiazko arrazoia ez dago oso argia baina sinesten da zerbait pasatzen duela likido bat berotzen duenean. Irakiten da ura edo beste edozein likido bat beroaren konbektibo transferentzia bat gertatzen da, esan nahi duen terminoaberoa toki batetik beste batera erdiaren bera mugimenduak darama. Gehiago hurbila jariakorra bero-iturrira hedatzen da, itzultzen du gutxiago dentsoa eta hortaz hedatzen da hozten den leku azalari igotzera eta berriro erortzen da fondoari. Honela ezartzen da igoeraren prozesu jarraitu bat eta likidoaren jaitsiera gela iraunkor osatu jariakorraren lasterretatik.


*
Zeintzuk dira plakenmugak?
-Muga Dibergente: Bereizten diren bi plaka tektonikoren artean existitzen den ertza da. Konforme plakak berekiko urruntzen direnean, material berria mantutik igotzen da, Lurraren barnean, eta azal berria eta litosfera sortzean.
-Muga Konbergente: Elkartzen diren ertza da bi plaka tektoniko elkar jo ditzan. Muga konbergentean bietako ertz bat hondoratzen da mantua kontsumitzen.
-Mugatransformatzailea: Bi plaka ezberdinek batak-bestearekiko duten mugimendu erlatiboa ezkerrerantz edo eskuinerantz denean.

* Kontinente jitoa.
-Kontinenteen jitoaren bidez azaldu daiteke nola aldatzen de lurrazala. Honen arabera, kontinenteak plaka tektonikoen gainean aurkitzen dira etengabeko mugimenduan. Izan ere, plakak astenosfera izeneko geruza biskoso baten gainean daude, flotatzenbezala. Astenosfera honetan, nukleo inguruko materiala berotzean gorantz joaten da. Igotzen doan heinean, tenperatura jaisten joaten da, berriz ere, materiala solido bihurtuz. Era honetan sortzen dira konbentzio korronteak, eta hauen eraginez mugitzen dira plaka tektonikoak, lurrazalaren itsura aldatuz.



* Tsunamiak.

-Tsunamia lurrikara baten ondorioz sortutako itsas uhin erraldoiada. Tsunamiak kalte handiak sortzen ditu, itsaspeko lurrikarak gertatzen diren lekuetan, batez ere. Itsaso zabalean, uhinaren garaiera ez da metro batera heltzen, baina luzera -15 bat kilometro- eta abiadura -640-960 km/orduko- izugarriak dira. Tsunamiak iragartzea gauza zaila izaten da, itsaso zabalean olatuek altuera txikia izan ohi dutelako. Kostaldera hurbiltzen direnean, aldiz, erraldoibihurtzen dira olatu hauek. Arazoari aurre egiteko, zientzialari japoniarrek GPS sistema erabili nahi dute. Hain zuzen, japoniarrek buiak jarriko dituzte Ozeano Barean, mugimendu bertikalari buruzko informazioa jasotzeko. Buia bakoitzak GPS hargailua eta irrati-transistorea izango ditu, eta Tokioko Unibertsitateak egingo du buietatik iristen den informazioaren jarraipena. Egia esan, oso ideia ona da,tsunamiak igartzea gauza garrantzitsua da eta.


*
Sumendiak.
-Sumendi bat Lurraren gainazalean edo lurrazalean dagoen irekidura bat da, barnean dagoen arroka urtu eta beroa, errautsak eta gasak ateratzen uzten duena lur-barnetik. Sumendien aktibitateak arrokaren estrusioarekin harremanetan dauden ekintzak barne hartzen ditu eta honekin lotzen diren mendien formazioak. Sumendiak...