Saudade Jako Magiczna Karuzela Iluzji

Małgorzata Michalik

„Saudade jako magiczna karuzela iluzji”.






Saudade jako termin ściśle związany z kulturą i mentalnością portugalską nie ma swojego odpowiednika w słowniku polskim, ani nawet w żadnym z europejskich języków[1]. Saudade definiowane jest czasem jako radość smutku bądź gorzki cukierek[2], co moim zdaniem idealnie oddaje oddźwięk tego słowa związany zjego własną wewnętrzną sprzecznością, która to składa się na jego kompleksowość. Łączy się poczucie Saudade ze smutkiem związanym z kultem bólu, który to charakteryzuje portugalski lud[3].


Jest to specyficzne uczucie, które jednocześnie może odnosić się do przeszłości i przyszłości, być smutne i wesołe. Ja osobiście zdefiniowałabym Saudade jako pewne uczucie, które dla nas polaków niejest tak proste do przedstawiania, jednakże łatwiejsze do wewnętrznego odczucia. U Portugalczyków ten stan melancholii i nostalgii związany jest z ich bogatą, heroiczną przeszłością, którą to teraz wspominają i waloryzują, a także z kontemplacją życia takiego jakim jest i nadzieją na lepsze jutro. Czy mit sebastianismo, Portugalii jako zbawiciela, a także historia triumfów nie przypominają polskijako mesjasza narodów, czy też wspominania złotego wieku XVI?! Dlatego uważam, że Saudade będzie łatwiej odczuć mojemu rodakowi niż zdefiniować.


Saudade etymologicznie pochodzi od “zdrowia wszelkich rzeczy”, zastąpionego świadomą bądź też nieświadomą chęcią poczucia straty, uczucia izolacji i samotności zastępowaną poszukiwaniem zbawienia bądź też lepszych możliwości, ocaleniawszystkiego w sensie uniwersalnego powrotu do zdrowia powszechnego, podstawowego, które jest zawsze obok nas, natychmiastowe i trwające, do „pełni”[4]. Ten koncept bierze się z momentów, w których jesteśmy wolni od wszelkich trzymających nas ram społecznych czy emocji, kiedy to możemy poczuć odwieczną prawdę. I wtedy to ta pełnia jest pełnią wszechrzeczy, zarówno mentalnych jak i fizycznych. I z tej pełniwywodzi się Saudade – pamięć i pragnienie perfekcji i absolutu [5].


Saudade polega też na świadomym bądź podświadomym przypominaniu sobie rzeczy, które to kiedyś poznaliśmy żyjąc w ideale. Teraz odnajdujemy w sobie to pragnienie, aby je odtworzyć i ujrzeć ponownie. Poprzez Saudade możemy się wyzbyć nieusatysfakcjowania i ciekawości i dzięki temu łatwiej Nam będzie odkryć ideał isprawić, aby świat się zmienił. Poprzez Saudade możemy dotrzeć do świata, który jest irrealny, tylko paralelny do naszego, gdzie tak naprawdę wszystko jest złudzeniem [6]. Tworzy to jednocześnie stan strachu i odrzucenia wszech rzeczy, ponieważ wszystko jest możliwe w świecie idei, wszystko tam istnieje jako ideał.


Saudade odnosi się do przeszłości , z której wywodzimy świetlanąprzyszłość, do przyszłości w której się realizuje oraz do teraźniejszości, w której żyjemy pełnią dnia dzisiejszego.


Saudade ma też cel o wiele większy w historii i kultury Portugalii. Naród i państwo miało odrodzić się nie tylko przez mit sabasitianismo i Quinto Imperio, ale także przez liryczne uniesienie i nostalgiczne spojrzenia rzucane na morze. Saudade miało tworzyć ducha odrodzeniaPortugalii. Domniemane poczucie ekstremalnego, lirycznego smutku wraz z nostalgicznym nieusatysfakcjonowaniem tak charakterystyczne dla temperamentu Portugalczyków miało być drogą do odrodzenia[7].


Przez poczucie Saudade tworzą się jednostki, które nie koncentrują się na świecie tu i teraz, a tworzą wokół siebie mur obronny izolacji, decydują się żyć w chwilowym nieszczęściu, aby kiedyś uzyskaćdostęp do świata idealnego. Jest to pewnego typu alegoria świadomości egocentrycznej, a także niesprawiedliwości, która tkwi u korzeni cywilizacji ludzkiej. Chodzi o stworzenie siebie jako podmiotu oddzielonego od przedmiotu, czyli o wyzbycie się bagażu kulturowego i wszelkich łańcuchów, które nas blokują z powodu wychowania w społeczeństwie[8].


Saudade łączy się z portugalskim...