Spojrzenie na trzy kraje andyjskie

Spojrzenie na trzy kraje andyjskie (Ekwador, Peru, Boliwia). Rys historyczny od konkwisty do ostatnich lat minionej dekady

Zanim garstka białych brodaczy postawi swoją stopę w ekwadorskiej prowincji Esmeraldas, , Imperium Inków liczy około 2 miliony km² i zamieszkane jest przez 12 milionów ludzi. Tahuantinsuyu – Imperium Czterech Części - rozpościera się między innymi na terenie dzisiejszegoPeru, Ekwadoru i Boliwii. Na początku XVI wieku toczy się w nim wojna domowa między braćmi – zarządzającym z Quito Atahualpą i sprawującym panowanie z Cusco Huascarem. W 1532 roku Francisco Pizarro dysponujący 62 końmi oraz 106 żołnierzami odnosi zwycięstwo nad 10 tysięczną armią inkaską. Wkrótce potem hiszpański konkwistador, wbrew danej obietnicy zabija Atahualpę. Historycy podają wieleprzyczyn tego spektakularnego sukcesu, między innymi – strach Indian przed końmi i bronią palną, wiara że mogą być bogami, wojna domowa.
Lima staje się stolicą Wicekrólestwa Peru, w którego skład wchodzą również Boliwia (do 1776 roku, kiedy przejdzie do Wicekrólestwa La Platy) i Ekwador (do1739 roku, kiedy przejdzie pod panowanie wicekrólestwa Nowej Grenady). Wszystkie najważniejsze stanowiska wpaństwie pozostają w rekach Hiszpanów. Zajmują oni również najlepsze ziemie i tworzą system encomienda, oparty na stosunkach feudalnych. Encomendero (ten, który uzyskał nadanie ziemskie) ma prawo do ściągania od Indian trybutu należnego koronie hiszpańskiej w zamian za opiekę nad nimi oraz szerzenie wśród nich chrześcijaństwa. Chłopi zmuszani są do pracy na roli, wykonywania posług osobistych iskładania danin. Indianie którzy zbiegli stają się yanacunas, czyli sługami – niewolnikami. Ziemie wspólnotowe ayllus (pochodzące z czasów Tahuantinsuyu) płacą Koronie trybut. Do uzyskania bezpłatnej siły roboczej w kopalniach, Hiszpanie posługują się natomiast pochodzącym z czasów inkaskich systemem mita – wspólnoty indiańskie zobowiązane są wyznaczyć określoną liczbę osób na kilkumiesięczną pracę przywydobyciu kruszców. Tereny andyjskie, podobnie jak inne części Ameryki Łacińskiej wykorzystywane są przez europejskich kolonizatorów jako źródło surowców, uzyskiwanych jak najmniejszym kosztem. Wydobywa się przede wszystkim złoto i srebro. Dzięki odkryciu olbrzymich pokładów srebra już w połowie XVI wieku położone na południu dzisiejszej Boliwii Potosi staje się najbardziej zaludnionym miastem wzachodniej hemisferze.
Praca ponad siły, fatalne warunki życia, przywiezione z Europy choroby oraz krwawe tłumienie wszelkich buntów dziesiątkują znacznie liczbę ludności indiańskiej. Sprzeciwem wobec takiego położenia jest powstanie kierowane przez potomka inkaskiego władcy Tupaca Amaru II, rozpoczęte w 1780 roku, które obejmuje swoim zasięgiem Peru i Boliwię. Rok później indiańska rebeliarozpoczyna się w Boliwii pod wodzą Tupaca Katari. Obaj przywódcy zostają pojmani i skazani na rozszarpanie końmi. Powstania upadają, ale ich wspomnienie żywe jest do dziś dnia, powołują się na nie często organizacje indiańskie czy ruchy rewolucyjne.
Spadkiem po okresie kolonialnym jest gospodarka całkowicie uzależniona od Hiszpanii - istniał bowiem zakaz handlowania kolonii z innymi krajami pozametropolią. Owoc konkwisty to również nierównomierny rozwój kraju - rozkwitły tylko enklawy z ośrodkami wydobywczymi lub żyznymi terenami zajętymi przez latyfundia. Istnieje mocno hierarchiczny podział społeczeństwa, w którym na szczycie społecznej drabiny znajduje się hiszpańska elita, a na jej dole – traktowani wyłącznie jako wartość ekonomiczna i wojskowa Indianie oraz czarni niewolnicy. Niecoponad Indianami plasują się Metysi, a jeszcze wyżej Kreole. To właśnie niezadowolenie tych ostatnich – Hiszpanów urodzonych już w Ameryce i odgrywających dużą rolę intelektualną i gospodarczą, ale wciąż nieadekwatnie niewielką do tego rolę polityczną - doprowadzi do uzyskania niepodległości przez kolejne państwa. Kraje andyjskie zostają wyzwolone przez oddziały dowodzone przez libertadorów...