Zelula

ZELULA

IZABELA-IOANA CERNAGOR
Batxilergoko 2.maila (D)

A.- ZELULAREN ORGANULUAK


a. MINTZ PLASMATIKOA

Bilduki zelularrak zelula isolatu eta eduki zelularra zelulakanpoko ingurunetik banatzen duten egitura guztiak dira.
Mintz plasmatikoa zelula inguratzen duen bilduki jarrai oso fina da.

* EGITURA:
75 eta 80 Å arteko lodiera duen sándwich- edotrenbide-itxurako egitura du, hau da, bi geluza ilun (trinkkoak elektroien aurrean) eta 25-30 Å lodierakoak gutxi gora-behera, 35-40 lodierako erdiko geruza argi baten bidez bereiziak.

* FUNTZIOAK:
* Egiturazko funtzioa: mintz plasmatikoa zelulakanpoko eta zelula barneko edukiak bereizten dituen muga fisikoa da eta zelularen forma zehazten du.
* Substantzien trukearen funtzioa: mintzan barrenasubstantzia batzuk sartzen dira, elikagaiak batik bat, eta beste batzuk irten, hondakin zelularrak eta janariak
* Basikulen eraketaren eta truquearen funtzioa
* Informazio-transferentziako funtzioa
* Identitate zelularreko funtzioa
* Itsaspen zelularreko funtzioa

b. ERRIBOSOMAK

Mintzarik gabeko organulu esferikoak dira eta hialoplasman sakabanatuta edo erretikuluendoplasmatikoaren mintzei itsatsita daude.

* EGITURA:
Gutxi gora-behera forma globularra duten bi azpiunitatez osatuta daude, bata handiagoa da eta beste txikiagoa. ARNm, ARNt eta barnemintzei elkartzeko lekuekin zerikusia duten irtenuneak, gangarrak eta sakonuneak bereiz ditzakegu. Bi azpiunitateak elkartuta edo bereizita egon daitezke.
* FUNTZIOA:
Erribosomen funtzioa proteinenbiosintesia da, hau da, mezu genetikoa kate polipeptidiko forman itzultzea


c. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKO LISOA
Hodi-, basikula- eta zaku-formako barrunbe-sistema konplexu baten itxura duen organulua da.
* EGITURA:
Ez du itsatzitako erribosomarik. Erretikulu endoplasmatiko zimurtsuaren baino laxoagoa edo hanpatuagoa dagoen hiru dimentsioko sare bat eratzen duten tubuluez osatutadago.
* FUNTZIOA:
Substantzien garraio eta bilketan parte hartzen du. Beste mintz sistemen eraberritzean esku hartzen du. Baliteke ere, egiturazko funtzioren bat izatea.
d. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKO ZIMURTSUA
Hodi-, basikula- eta zaku-formako barrunbe-sistema konplexu baten itxura duen organulua da.

* EGITURA:
250 eta 500 nm arteko lodierako zaku zapalez osatuta dago.

*FUNTZIOA:
Proteinen sintesian parte hartzen du.

e. GOLGIREN APARATUA

Golgiren aparatua zakulu edo basikula zapal multzo bat da, mintz unitario batez inguratuta eta muturretatik zabalduta. Disko ahur formako zakuluak 4 edo 5 unitatez osatutako eta diktosoma deituriko multzotan pilatuta elkartzen dira.
* EGITURA:
Hiru konpartimentu mugatzen dituzten bi alde bereiz daitezke:
*Zis aldea nukleotik gertuago eta erretikuluko mintzen ondoan dago.
* Trans aldea nukleotik urrutien dago.

* FUNTZIOA:
Golgiren aparatuak proteinak hautatu, salikatu eta bantzen ditu helburu espezifiko batzuenkin.
Diktosometan erretikulu endoplasmatikotik datozen lípido eta proteinen glukosilazioa burutzen da. Katea glukosidikoak sulfatatu eta fosforilatu egiten dira.Diktosomeren zakuetan barrena jariatzekoak ez diren proteinak birzikalaten dira.
Landare zeluletan, fragmoplastoaren eraketan hartzen du parte, hau da, mitosiaren ondoren, zelula-kumeak banatzen dituen paretaren eraketan.


f. MITOKONDRIAK

* EGITURA:
Forma zilindrikoa dute, baina aldakorra, plastikoak direnenz desixuratu egiten direlako. Diametroa 0,5 eta 1µm artekoa dute eta luzera 7µmartekoa. Zitoplasma osoan zehar banatuta daude.
Mintz unitarioa bikoitz batez inguratuta dago. Hortaz, kanpoko mintza eta, gangar mitokondrialak eratuz, barnealdera tolesten den barneko mintza bereizte dira. Bi mintzen arteko 100Å-eko ezpazioari mintzartekoa edo perimitokondriala aurkitzen da.
Kanpoko mintzak porina proteinak osatutako kanalak eta lipidoen sintesia burutzen duten entzimak...