Pelis

Wegener eta kontinenteen jitoa. Teoria honen frogak.
1. Wegener teoriaren arabera nola zeuden kontinenteak orain dela 200 miloi urte inguru?Zer esaten zuen “Kontinenteen eta ozeanoen jatorria” liburuan?Wegenerren teoriaren arabera kontinenteak orain dela 200 milio urte inguru superkontinente bat osatzen zute, Pangea  izenekoa.Liburuan Wegener esaten zuen kontinenteak pixkanaka higitu zirelaorain daukaten posizioetara ailegatu arte.2. Wegenerrek froga ugari eman zituen bere teoriaren alde. Azaldu 2 gutxienez.Froga geologikoak eta tektonikak: Kontinenteak bat egiten baditugu, ikusiko dugu harri motek, harrien kronologiak eta mendikate nagusiek nolabaiteko segida fisikoa dutela; gerriko moduko bat osatuko zutela.Froga paleoklimatikoak. Wegerrentzat froga garrantzitsuena zen, meteorologiariburuz zituen ezagutzak direla eta. Ohartu egin zen Lurreko zenbait lekuetako klima ez zela iraganean izandakoa. Adibidez gaur egun diren eremuak (India eta Australia) izotzen beteta egon ziren eta garai hartan, Amerikako eta Europako iparraldean baso epelez josita zegoen.Plaken Tektonika globala. (Plaken tektonikaren teoriaren bidez hainbat fenomeno geologiko azaldu eta erlazionatu)3. Nahiz etafroga ugari eman, Wegenerrek ezin izan zuen azaldu ondo zer mekanismoaren bidez higitzen ziren kontinenteak. Egun, PLAKA-TEKTONIKAREN teoriak Lurraren dinamika eta prozesu geologikoak azaltzen ditu, maila globalean. Teoria horren arabera:
a)       Zerk eratzen du lurrazala? Plaka erraldoi batzuek ( plaka litosferikoak)
b)       Non daude kontinenteak eta ozeanoak? Plaka litosferikoen gaineandaude.

c)       Non daude jarduera sismiko handiena duten planetako eskualdeak? Plaka horien ertzeetan daude.
Nola sortzen dira bolkanismo eta fenomeno sismikoak? Erzt horien arteko talkek tentsioak eragiten ditue eskualde horietan eta horrek bolkanismoa eta fenomeno sismikoak eragiten ditu.
d)       Nola mugitzen eta hausten da litosfera? Plaka litosferikoak konbekzio korronteen bide mugitzendira: Eremu beroenetan, hau da mantuan,  ( nukleoko biltegi termikoak mantua berotzen du) gainazalerantz igotzen diren konbekzio korronteak sortzen dira , eremu hotzagoetan, aldiz beheranzko korronteak dira nagusi ( material beroek gora egiten dute eta hotzek, berriz, behera) Korronteek tentsioak eragiten dituzte lurrazalea eta azaleko bloke handiak arrastatzen dituzte, baita batzuetan plakatanzatitu ere.
4. Leku batzuetan, plakek elkar jo eta orogenoak (mendikateak) sortzen dituzte:
a)       Nola deitzen dira talka egiten duten di plaken ertzak?
Talka egiten dute bi plaken ertzak, ertz konbergentak deitzen dira
b)       Zer gertazten da leku horietan? Egin eskema edo irudi bat.
Ertz konbergenteak elkarrengana hurbiltzen dira . Kasurik gehienetan plaka bat betearen azpian hondoratzenda, mantuan murgiltzen da eta  azkenik urtu egiten da. Horrela ertz horietan litosfera suntsitu egiten da. Horregatik eremu horiei ertz suntsitzaile ere deitzen zaie. Plaken arteko talkek mendizerrak edo orogenoak sortzen dituzte, baita sumendi eta lurrikara gehienak ere.
Hiru motakoak dira :
a) Litosfera ozeanikoko bi plaken arteko konbergentzia.
b) Litosfera ozeanikoko plaka baten etalitosfera kontinentaleko beste bate arteko konbergentzia.
c) Litosfera kontinentaleko bi plaken arteko konbergentzia
c)       Zer gertazten da ertz dibergenteetan?
Bi plaka elkarrengandik aldentzeko higidurak hausturak irekitzen ditu bien artean, kanpoko mantuko haitz urtuz (magmaz) etengabe betetzen direnak. Material urtu horiek azalera heltzen direnean, solidotu egiten dira litosfera berrikozatiak osatuz.
d)       Zergaitik ertz eraikitzaileak dira?
Ertz horietan litosfera berria “eraikitzen” denez, ertz eraikitzaileak ere deitzen dira. Bulkanismo handiko eskualdeak izaten ohi dira.

BIZIAREN SORRERA ETA EBOLUZIOA
1. Zeintzuk dira materia bizidunaren lau elementu kimiko ugarienak? Zertarako bailo dute?
Hidrogeno ( 63%), oxigeno (25,5%), karbono(9,5 %) eta nitrogenoa (1,4%).
a)...