Goldegol

LÉXICO
Entendemos como léxico o conxunto de palabras propias dunha lingua e tamén a parte da gramática que se ocupa do seu estudo, é dicir, que estuda o significante das palabras. Isto pódese facer dende dous puntos de vista distintos aínda que o obxecto de estudo sexa só un: as palabras: -Diacrónicamente: as palabras atendendo á súa orixe e evolución. -Sincrónicamente: nol momento actualatendendo aos seus compoñentes así como á formación de palabras novas. As palabras pola súa orixe: diacronía A meirande parte das palabras galegas teñen a súa orixe no LATÍN e a palabra da cal proceden no latín chámase ÉTIMO, así a ETIMOLOXÍA será o estudo da evolución das palabras dende a súa orixe ao GALEGO. Atendendo a este criterio temos cutro tipos de palabras distintas na lingua: 1.-PATRIMONIAIS:palabras presentes na lingua dende os primeiros momentos e que sufriron todos os cambios que se puidiesen producir, entre estes sobresaen: 1.1 Lenición celta consistente na desaparición de -n- e -l- en posición intervocálica Lunam >lúa Solum >só 1.2 Palatalización en / tʃ/ dos grupos iniciais latinos pl-, cl-, fl-: Plenum >cheo Clavem >chave Flamma >chama 1.3 Mantemento de |f| inicial latina:Filium>fillo, 1.4 Sonorización das consoantes oclusivas xordas latinas |p|, |t|, |k|, cando van en posición intervocálica dando |b|, |d|, |g| respectivamente. Tamén se produciu a desaparición das consonantes sonoras |d| e |g| en idéntica posición: capilum>cabelo pratum>prado amicam>amiga videre>ver legere>ler. 1.5 Aparición de novas consoantes non existentes en latín: 1.5.1. A causa dun iode /j/foliam>folla, 1.5.2. Por perda da vocal postónica interna: tégulam>tella. 1.6 Transformacións dos ditongos latinos au>ou e ai>ei e aparición de novos ditongos non existentes no étimo: aurum>ouro lactem>leite ferrarium>ferreiro 2.-CULTISMOS1: palabras de orixe latina que entraron en distintas épocas da lingua por necesidades técnicas e culturais e que non sufriron as transformacións das palabraspatrimoniais, tan só unha adaptación fonética e/ou gráfica: lactem>lactosa, láctico, lactaria plenum>plenario, plenilunio capilum>capilar. 3.- SEMICULTISMOS: son, tamén, formas de orixe latina que teñen a mesma causa para ser tomadas que as cultas, pero a diferenza delas si sofren transformacións que as afastan do étimo pero non chegan ao grao de evolución das palabras patrimoniais. A súa evolución caraa nosa lingua detívose pola presión exercida desde os ámbitos cultos que eran coñecedores do latín e seguían utilizando estas palabras coa súa fonética latina. Pero eran palabras patrimoniais: sempre foran utilizadas polo pobo. Son, dalgún xeito, un punto intermedio da evolución aínda que o resultado evolutivo non teña as mesmas regras que as palabras patrimoniais: plateam >praza (Na linguamedieval rexístrase a forma chaça).
Nalgúns casos, introdúcese no léxico un cultismo (ou semicultismo) que corresponde a unha palabra xa evolucionada e conviven ambas as dúas formas aínda que con significados diferentes, son os chamados dobletes:  Collocare: colgar / colocar; cathedram: cátedra /cadeira;  Afiliado / afillado; concilio / concello; cópula /copla; directo /dereito; estricto /estreito;lucro / logro; plano /chan; ópera /obra; cúmulo /colmo;
O cultismo non debe confundirse co latinismo, que é unha palabra ou expresión latina usada noutra lingua (pero non propia dela), en contextos cultos ou elevados, por exemplo, alma máter, per cápita, déficit, etc. 1

1

Twan

LÉXICO
EVOLUCIÓN do LATÍN ao CASTELLÁN , GALEGO e CATALÁN Palabra evolución fonética galego catalán castelánlatina f- inicial latina farina Conservación fariña, farinha, farina, fer, fill Ø facer, filho facere filiu g- e j- iniciais diante germanu de –e, -i átonas januariu grupos consonánticos -ct-ultgrupo li+vocal -c’l-g’llacte multu nocte Desaparece despois dun período de aspiración Consérvanse palatalizadas Desaparecen harina, hijo xaneiro irmà germà, gener hermano, enero hacer,

Soen evolucionar a...