Tero

TERO GUARANÍME (SUSTANTIVO EN GUARANI)
TERO
1. He’iséva (concepto)
2. Tero ñemohenda (clasificación)
3. Tero arapuru (forma utente)
4. Tero moambueha (accidentes)
-------------------------------------------------
HE’ISÉVA
Ha'e ñe'ẽ ombohérava ava, mymba, ka'avo térã mba'e. Techapyrã: Kalo - jagua - Tajy - apyka.
-------------------------------------------------
TEROÑEMOHENDA
* 2.1. Iñe'ẽpu'andu rupi (por su fonética)
* 2.2. Ijysaja rupi (por su morfología)
* 2.3. Hetepy rupi (por su estructura)
* 2.4. He'iséva rupi (por su significación)
* 2.5. Ipysokue rupi (por su extensión)
2.1. Tero ñemohenda iñe’ẽpu’andu rupi
* 2.1.1. Tero Tĩgua (sustantivos nasales)
* 2.1.2. Tero Jurugua (sustantivos orales)
2.1.1. Tero Tïgua: Ha'e umi terooguerekóva pu'ae tĩgua (ã - ẽ - ĩ - õ - ũ – ỹ), térã pundie tĩgua (g - m - mb - n - nd - ng - nt – ñ) ipype.
Techapyrã:
* Mandyju
* Petỹ
* Tañykã
* Tetyma.
2.1.2. Tero Jurugua: Ha'e umi tero oguerekóva pu'ae jurugua (a - e- i - o - u – y), térã pundie jurugua (ch - g - h - j - k - l - p - r - rr - s - t - v - puso) ipype.
Techapyrã:
* Apyka
* Ao
* Juru
* Yvága.
2.2.Tero ñemohenda ijysaja rupi
* 2.2.1. Tero Ijysajateĩva (sustantivos uniformes)
* 2.2.2. Tero Ijysajakõiva (sustantivos biformes)
* 2.2.3. Tero Ijysaja'apýva (sustantivos triformes)
* 2.2.4. Tero Ijysajarundýva (sustantivos cuatriformes)
2.2.1. Tero ijysajateĩva: Ha'e umi tero oguerekóva peteĩ ysaja año ojepuru hagua.
Techapyrã:
* Jagua / pyhare / avañe'ẽ
2.2.2. Teroijysajakõiva: Ha'e umi tero oguerekóva mokõi ysaja ojepuru hagua. Peteĩva héra ysaja’ypy ha oñepyrũjepi “T”-pe, ha ambuéva katu héra ysajapuru ha oñepyrũ “R”-pe. Ko’ã tero apytépe oĩve umi ombohérava ñane pehẽnguépe.
Techapyrã:
* Ysaja'ypy: Ta'ýra - Tajýra - Túva - Tykéra
* Ysajapuru: Ra'y - Rajy - Ru - Ryke
2.2.3. Tero ijysaja’apýva: Ha'e umi tero oguerekóva mbohapy ysaja ojepuru hagua. Ko’ãvape peysaja’ypy oñepyrũkuaa “T” térä “O”-pe, ha umi mokõi ysajapuru katu oñepyrũjepi “R” peteĩ-va ha ambuéva “H”-pe.
Techapyrã:
* Ysaja'ypy: Tova - Tetyma - Tañykã - Téra - Óga
* Ysajapuru 1: Rova - Retyma - Tañykã - Réra - Róga
* Ysajapuru 2: Hova - Hetyma - Hañykã - Héra – Hóga
2.2.4. Tero ijysajarundýva: Ha'e umi oguerekóva irundy ysaja ojepuru hagua. Koichagua terópe ysaja’ypy oñepyrũ“T”-pe, ha umi mbohapy ysajapurúgui mokõi oñepyrũ “R” ha “H”-pe. Ysaja-puru mbohapyha katu oñepyrũkuaa ambue pundiépe.
Techapyrã:
* Ysaja'ypy : Tymba - To'o
* Ysajapuru 1 : Rymba - Ro'o
* Ysajapuru 2 : Hymba - Ho'o
* Ysajapuru 3 : Mymba - So'o
2.3. Tero ñemohenda hetepy rupi
* 2.3.1. Teroteĩ (sustantivos simples)
* 2.3.2. Teroeta (sustantivos compuestos)
2.3.1.Teroteĩ: Ha’e umi tero oguerekóva ipype peteĩ ñe’ẽ añón-te térã oñembohetepeteĩva.
Techapyrã:
* Po
* Py
* Ara
2.3.2. Teroeta: Ha’e umi tero oguerekóva ipype mokõi térã hetave ñe’ẽ. Peteĩ ñe’ẽme ojojuhu ha oñomopeteĩ mokõi térã hetave ñe’ẽrapo, ha ojoajukatúvo ombohérava hikuái peteĩ mba’e pyahu. Peteĩ ñe’ẽntema oiko chuguikuéra.
Techapyrã:
* Apykahai
* Tupãmba’ejára
* Ararundy2.4. Tero ñemohenda he’iséva rupi
* 2.4.1. Tero Ijysajakuaáva (sustantivos concretos)
* 2.4.2. Tero Ijysajakuaa'ỹva (sustantivos abstractos)
2.4.1. Tero ijysajakuaáva: Ha’e umi tero ñañandúva, jahecháva, hetéva, añeteguáva, ikatúva ñaha’ã ipohyikue, isa’y térã ijysaja.
Techapyrã:
* Jagua / apyka / óga.
2.4.2. Tero ijysajakuaa’ỹva: Ha’e umi tero nañañandúiva, jahe-cha’ỹva, añetegua’ỹ,ha noñembohetéiva. Ikatu’ỹva ñaha’ã ipoh-yikue, isa’y térã ijysaja.
Techapyra:
* Tupã / Yvága / Py'aguapy / Tekojoja
2.5. Tero ñemohenda ipysokue rupi
* 2.5.1. Teratee (sustantivos propios)
* 2.5.2. Teratee'ỹva (sustantivos comunes)
2.5.1. Teratee: Ha'e umi téra teete oñeme’ẽva ava, mymba, ka-'avo, térã mba'épe, ha heratee rupi ojoavýmava ambuévagui. Techapyrã:
* Chive /...