Unibertsoa

UNIBERTSOA

Zer dakigu unibertsoari buruz?
* Zure ustez beti egon da unibertsoa? Nola sortu zen?
* Eguzki sistemako beste zer astro ezagutzen dituzu? Higitu egiten dira ala geldi-geldi daude?
* Zer izar dago hurbilen Lurretik? Zer eragin dauka gure bizitzan?
Galdera hauek lehen egunean erantzungo ditugu horri batean (koadernoan) eta gorde egingo dugu. Gaia bukatzean berrizbueltatuko gara konturatu gaitezen zer genekien eta zer ikusi dugun.

Zer ikasiko dugu gai honetan?
* Unibertsoari buruzko ideien bilakaera
* Eredu geozentrikoa
* Eredu heliozentrikoa
* Unibertsoaren jatorria
* Big-bang izeneko teoria
* Eskalak eta neurriak unibertsoan
* Unibertsoari behatzeko baliabideak
* Galaxiak
* Zer diren?
* Guregalaxia: Esne bidea
* Forma
* Izarrak
* Izarren ezaugarriak
* Izarren sorrera eta heriotza
* Gure izarra: Eguzkia
* Planetak eta astro txikiak
* Planeten higidurak
* Astro txikiak
* Eguzki sistema
* Jatorria. Osagaiak
* Planeten ezaugarri orokorrak

Liburuko ze ariketa egingo ditugu?
10. orrialdean ariketak 1, 2
13. orrialdeanariketak 1, 3, 4, 5
14. orrialdea ariketak 1, 3, 4, 5
17. orrialdea ariketak 1, 2, 5
19. orrialdea ariketak 1,2,3,4

1 UNITATEA: UNIBERTSOA ETA EGUZKI-SISTEMA

1.- UNIBERTSOARI BURUZKO IDEIEN BILAKAERA
2.- UNIBERTSOAREN JATORRIA
3.- GALAXIAK
4.- IZARRAK
5.- PLANETAK ETA ASTRO TXIKIAK
6.- EGUZKI - SISTEMA

UNIBERTSOARI BURUZKO IDEIEN BILAKAERA

UNIBERTSOA (zer da?) Astronomia(zer da?)

ORAINGO EREDUA EREDU GEOZENTRIKOA EREDU HELIOZENTRIKOA
(Lurra erdian) (Eguzkia erdian)

- Zer dio? - Non sortu zen? - Noiz?
- Nork? - Nork?
- Zer dio ereduak? - Zer dio?
- Zenbat denbora indarrean? - Zergatik ez zen onartu?
- Zergatik baztertu zen? - Zientzi iraultza

UNIBERTSOAREN JATORRIA
BIG - BANG IZENEKOTEORIA (Zer dio?): Orain dela 13 700 urte unibertsoko materia eta energia guztia gune oso txiki eta bero batean metatuta (bilduta) zegoela. Behin eztanda handi bat egon zen (Big-Banga) materia norabide guztietara atera zen. Materia hori pixkanaka pixkanaka berriro biltzen joan zen espazioko leku batzuetan lehenengo izarrak eta galaxiak sortuz.

ESKALAK ETA NEURRIAKUNIBERTSOAN

Argi urtea (a.u.) : Argiak urtebetean egiten duen distantzia. Argiaren abiadura: 300.000 km/seg. Beste izar batzuetara dagoen distantzia neurtzeko.

Unitate Astronomikoa (UA): Lurretik Eguzkira dagoen distantzia da. 1 UA= 150.000.000 km. Gure eguzki- sisteman distantziak neurtzeko.

UNIBERTSOARI BEHATZEKO BALIABIDEAK

Behatoki astronomikoak : Begi hutsez ikusten ez direngauzak aurkitzeko erabiltzen diren teleskopioak daude bertan.
Kanarietan GTC (kanarietako teleskopio handia)
Klimatologia ona eta zeru garbia
Lurrean instalaturiko teleskopioekin informazio nahiko galtzen da.

Espazioko teleskopioak : Atmosferaren interferentziak ekiditeko Espaziora ZUNDAK jaurtikitzen dira eta baita ROBOT IBILGAILUAK, beste planeta batzuen gainazala aztertzeko.Bideoak: teknopolisen : Behatoki astronomikoa

GALAXIAK

GALAXIAK : Galaxiak espazioan dauden materia metaketa erraldoiak dira. Eta tarteetan gasa eta hautsa. Galaxia bakoitzak milaka miloi izar eduki ditzake eta Planeta sistemak: izar batek eta horren inguruan orbitan dauden zeruko gorputzek osatzen dituzten sistemak dira.
GURE GALAXIA: ESNE BIDEA
Kiribil motakoa. Osagaiek bira egin etaerdiko nukleoa eratzen dute eta bertatik besoak irteten dira. Esne bidean ehun mila izar inguru daude; gurean adibidez, Eguzkia.
(Gure galaxiaren barruan distantziak oso luzeak dira. Eguzkiak segunduko 270 km egiten ditu eta galaxiaren erdiko nukleoaren inguruan bira bat egiteko 225 miloi urte behar ditu.)
FORMA
Diametroa: 100 000 argi urte
Alboz begiratuta lau-laua da, objektu hegalari...