1876Ko Legea

1876ko uztailaren 21-eko legea, aurrean dugun testua, Bergarako bakean, esparterok sinatutakoaren azken ondorioa dela esan dezakegu.

Dudarik gabe testu publiko bat da, lege guztiak publikoak izan behar direlako. Honen zihurtatzaile, testua uztailaren 25-ean La Gaceta de Madrid-en argitaratzea da, testuaren amaieran jartzen duen bezala. Testua juridiko politikoa da, alde batetik legea denezjuridikoa eta bestetik, bere helburura euskal foruak erregulatzea denez izaera politikoa duela esan dezakegu. Testua historikoa da, garaiko legea delako agertzen diren datek erakusten duten moduan. Testua alfontso XII eta Antonio Canovas sinatzen dute, garaiko espainiako erregea eta ministro kontseiluko presidente hurrenez hurren.

Testuan zehar hainbat aipamen berezi egiten dira:

1. Lerroan,Alfontso XII, Isabel II aren semea, hau tronua galtzean erbestera joan zen, bere semearekin, honel alfontso XII atzerrian hezitu eta sandhurts eko ituna sinatu ondoren, Martinez Camposen estatu kolpearen ondorioz igo zen tronura. Oso gazte hil egin zen eta bere onodrengoa bere semea izendatu zuten errege bere emazte Maria Cristinaren erregeordetzaren babespean.

19. Lerroan, foru esatean,euskadin, izandako aintzinako ohiturak usadioak eta erregeek emandako salbuespenak eta pribiulegioak batzen zituen legeari egiten dio erreferentzia. Foruek eskeintzen zuten pribilegioen artean soldaduzka ez egitea edo zerga zuzenak ez ordainzea zeuden, lege honen aztergaia direnak.

20. Lerroan, Euskal Herriko herrrien, honekin bizkaia guipozkoa araba eta nafarroako probintziei egiten dieerreferentzia.

23. Lerroan Antonio Canovas, momentuko gobernu kontserbadorearen burua da, bera izan zen Manzanares eta Sandhurts-eko itunak sinatuz gain berresarkuntzaren eredu politikoa pentsatu eta martzan jarri zuena sistema ingelesean oinarriturik, liberal kontserbadoreen partiduaren burua zen gainera.

Testua oso lege motza dela antzematen da begibiztaz, izatez lau artikulu baino ez ditu.Hasieran hiru lerroko sarrera bat egiten du, bertan eta formulismo ugari erabilita, erregea, Alfontso XII lege hori onetsi eta gorteek berretzi dutela esaten du. Ondoren lau artikulu agertzen dira, artikuluak honela banandu ahal dira:

1. Eta 2. Artikuluek foruek euskaldunei eskeintzen zioten, armada eta zerbitzu militarrera ez joateko ahalmenari buruz hitz egiten dute. Bi artikulu hauen bidezpribilegio hauek ezabatzen dira eta aurrerantzean euskaldunek edozein espainol bezala armadan parte hartu eta zerbitzu militarra egin beharko dute.
3. Artikuluan, foruek eskainitako ezepzio fiskala anulatuta geratzen da eta hortik aurrera euskaldunek zerga zuzenak ordaintzen hasi behar dira espainia osoan bezala, eta konstituzioak agindutako kopuruetan.
4. Artikuluan legeak, modu oso apaindubatean, gobernuari askatasun osoa ematen dio legea betearazteko “Euskal Herriko herrietan”, euskaldunen ongizatea eta segurtasuna mantentzeko asmoz.


Testu hau ulertzeko bere kontestua ezagutzea beharrezkoa da, honetarako lehenengo karlistada arte egin behar dugu atzera. 1833 ko urrian nekazarien partida armatuak sortzen hasi ziren, kleroa eta nobleek sustatutak, beraien helburua aintzinakosistema berresartzea zen Fernando VII. Aren anaia, Karlos Maria de Isidro erregegaia tronura igoaraziz, eta isabel II tronua eskuratzea ekiditzea ziren, armen bidez. Erregegai bat izan baino gehiago partida karlista hauek ideologia komun bat zuten, tradizioak defendatzen zituzten, honen barne erligioa, aberria eta erregea, baina gainera foruen defendatzaile amorratuak ziren, honela Euskal Herriankarlismoaren hasierarekin foruak berrezarri ziren. Partida karlista hauek, Tomas Zumalakarregi generala abileziaz armada batean bihurtu zituen, armada karlista, Zumalakarregi generalak modu eraginkorrean zuzendu zuen armada garaipen ugari lortuz eta leku estrategiko anitz bereganatuz, baina Karlos Maria de Isidroren aginte bat betetzen eta bere amoen kontra Bilbo setiatzen hasi zen eta ez Vitoria bere...