Ekonomia frantzaian (euskaraz)

SARRERA

Frantzia Europar Batasunaren barruan dagoen herrialde soberanoa da. Bere sistema politkoa errepublika erdipresidentzialista da. Parisen du hiriburua eta bere biztanleria 65,1 milioikoa da. Europako hegomendebaldean kokatuta bere azalera 675.417 km²a da. Hizkuntza ofiziala frantseza da baina beste hizkuntz ezberdinak ere aurki ditzakegu: euskera, katalana, bretona, provenzala edoalemana. Azkenik esan behar dugu eta logikoa denez moneta ofiziala euroa dela.

HISTORIA LABURRA

Frantzia ekonomi eta sozialki oso aurreratua dagoen herrialdea da. Historikoki Frantziaren botere ekonomikoa demografiari lotu zaio. XIX.mendearen erdialdean hasi zen industria garatzen, III.errepubliaren sorrerarekin eta horrela botere ekonomiko garrantzitsua bihurtun zen. XX.mendean aldiz, gerrenondorioz eta deskolonizizazio prozesuak zirela eta pisu ekonomikoa galdu zuen Frantziak. 1946-1973 artean aurrerapen garairik garrantzitsuena heldu zen Frantziara, “Hiru Hamarkada Goragarriak” deitutakoa. Produktibitatea handitu eta teknologia aurrerapenak ekarri zuen garapen hau. 1971 an Bretton Woodsen moneta sistemaren amaiera eta lehen petrolio krisia dela eta zabalkuntza zikola bukatu zen.
1980an Frantzia munduko herrialde aberstenetarikoa zen, baina hamarkada horretan relatibozko jaitsiera eman zen. 2005Ean zor publikoak % 60 aren gainetik kokatu zen.

Frantzia Europar Batasuneko sortzaileenetariko bat izan zen Alemania, Belgika, Italia, Luxemburgo eta Herbereekin batera. Nahiz eta II.mundu gerraren ostean sortzen hasi ez zen 1957arte kooperazioko lehen hitzarmena egin.Biztanleria aktiboa beste herrialde batzuena baino txikiagoa da alde batetik gazteak berandu sartzen direlako lan merkatuan, gutxieneko soldata handia da, eta bestetik, jubilazio adinaren erredukzioa dela eta.

Frantzian langabezian dagoen biztanleria igo egin da azkenaldian. Krisia kontuan izanda, otsailean % 0,1 igo da eta urtekoa % 12, 8.
BPG per capita frantziarra beste potentzia mundialena bainoapur bat txikiagoa da, alemaniarra edo britainarrarekin konparatuz, baina BPGa lan orduko ELGAren altuenetarikoa da.

Migrazioa Frantzian 75.000 pertsonekoa da. Langabezi tasa inmigranteeen artean batazbestekoa baino handiagoa da. Diru sarrera gutxi dituzte eta hiri nagusietan kokatzen dira. Obretan edo zerbitzuetan egiten dute lan.

EKONOMIA ESPEZIALIZAZIOA

Frantzia bostgarren potentziamundiala da BPG a kontuan hartuta, G-8ko partaidea da eta baita euro guneko eta Schengen gunekoa. Multinazional garrantzitsuenen egoitzak daude bertan. Industriaren hainbat zatietan liderra eta lehengo sektorekoa ere. Gainera, lehen gune turistikoa da 80 milioi bisitari urtero dituela.
Gizaki eta Hiritaren Eskubideen Hitzarmenaren etxea da Frantzia, Nazio Batuen sortzaile eta Segurtasun Kontseiluarenpartaidea.
Kontseilu Europarra eta Europar Parlamentuaren egoitzak Frantzian daude, Estrasburgon hain zuzen. Kooperazio eta Garapen Ekonomikorako Erakundeak eta Unescok ere Parisen dute egoitza.
Zortzi potentzia nuklearren artean ere kokatzen da eta NATOren partaide.

3
Diru sarrerak 1,439 bilioikoak dira eta gastuak 1,525 bilioikoak. Kanpo zorra 5,37 bilioikoa da eta kanpozor publikoa BPGaren %67a.

Esportazioaren arloari dagokionez, 546 mila miloikoak dira eta makinaria, aparatu mekanikoak, automobilak, aire nabegazioa edo espaziala eta produktu farmazeutikoak esportatzen dira.
Esportazioak Alemania % 15, Espainia %9, Italia %9, Erresuma Batua %8 eta Belgika %7 zuzenduta daude.
Inportzioak, bestalde, 600 mila miliokoak dira. Erregai mineralak, makinak etaaparatu mekanikoak,automobilak eta aparatu eta material elektrikoak inportatzen dira. Alemania %19, Belgika %11, Italia % 8, Espainia %7, Herbereak %7, eta Erresuma Batua %5, dira herrialdeak nondik inportazioak jasatzen ditu Frantziak.

Frantziar ekonomia trantsizio garai batean dago. Ekonomia modeno eta garatu batetatik, non gobernuak garrantzia handia duen, merkatu libre bateko ekonomia...