Platon

1.SOFISTAK: eszeptizismo epistemologikoa, erlatibismo morala eta legeen konbentzionaltasuna.

K.a. 5. mendean Atenasen demokrazia ezarri zen. Demokraziaren oinarria gehiengoaren nahia betetzea zen, honenbestez herritarrei batzar politikotan hitz egiteko eskubidea aitortzen zitzaienez, hitzaren erabilera egokiak garrantzi handia zuen.
Sofistak maixu ibiltariak ziren. Naturari buruz hitzegiteari utzi zioten beraien eskuetan ez zegoelako eta gizakia eta gizartearen inguruan kokatu ziren hauek ikertzeko. Kanpotarrak izanik ezin zuten hiri politikan parte hartu, baina kultura askokoak zirenez erretorika eskolen bitartez elkarrizketarako teknikak saltzen zizkieten gazte aberatsei.

Sofistek eszeptizismo epistemologikoa aldarrikatzen dute, hau da, beraientzat ezin daiteke ezagutu egiaabsoluturik. Zentzumenen bidezko norberaren esperientzia da garrantzitsuena eta ezaugarri honek politikan, zuzenbidean, moralean eta ohituretan eragina izan zuen.

Norberaren esperientzian oinarritzeak eszeptizismoarekin batera erlatibismo morala dakar. Ezin zenez egia unibertsal eta objetiboa ezagutu pertsona bakoitzak bere egi erlatiboa zuen, bakoitzaren ikuspuntu eta esperientziaren araberakoa.Eszeptizismoa eta erlatibismoa direla eta Sofistek legeen konbentzionaltasuna defendatzen zuten; legeek berezko baliogarritasunik ez dute, hortaz guri komeni zaigun neurrian gauzak edo txarrak izango dira.

Sofisten ustetan, egia eta ezagutza ilusio hutsa dira, eta ilusio horien aurrean erretorika ezinbesteko baliabide bihurtzen da eztabaida filosofikoetan. Sofistetzat eztabaidetan garaileizatea zen jokaera arrkastatsua. Azken finean sofistek egia unibertsalalari uko egiten diote, beraien ustez benetako ezgagutza kanpotik datorrelako eta esperientziren bidez jasotzen dute zer den ona, honenbestez bakoitzak egiten duena da ona.

SOKRATES: antierlatibismo morala, definizio unibertsalak, maieutika eta intelektualismo morala.

Sokrateses, sofistak bezala, V. mendekoa zen eta ez zuenezer idatzi. Gaur egungo ikertzaileen ustez Planton eta Aristoteles dira iturri fidagarrienak haren pentsamendua ezagutzeko, baina sarritan, zalantzan jarri zen zein neurrirarte zen Sokratesen pentsamendua eta norarte Platonena. Bizitzaren zein heriotzaren aurrean jardunbide eredugarria utzi zuen ondorengo filosofoentzat.

Sofistikaren erlatibismoaren aurka, definizio zehatza emateak berebizikogarrantzia duela erakutsiko du, honela definizio unibertsalak badaudela aldariikatuz. Definizio unibertsalak eskuratzeko argudiaketa unibertsalaz baliatzen gara, hau da, gure esperientziaz baliatuz gure arrazoimenak definizio unebertsal bat sortzen du (maila partikularretik, aniztasunetik, maila unibertsalera, batasunera, pasatzeko prozesua).

Intelektualismo morala etikaren aurrean Sokratesekduen jarrera da. Sokratesen kezka morala jardunbide zuzena eskuratzea da, honetarako, zuzentasunak zertan datzan jakin behar dugu. Hau horrela izanik, bizitzan gaizki jokatzen badugu ez da gure errua izango, ez baitugu jakingo zuzentasunaeren kontzeptua zer den, horregaitik da hain garrantzitsua kontzeptu hau eskuratzea.

Honi lotuta, sokratesek maieutika izeneko metodoa asmatu zuenelkarrizketaren bidez gogoetari ekiteko. Maieutikak, erditzearen teknikak, bi urratsek osatzen zuten: lehenengo pausoan, ironiaz baliatuz, solaskidearen jakinduria kritikatzen du ezjakinaren itxurak eginez. Horrela, solaskideari ikustarazten dio, berak duen ustezko ezagutza nahasia dela eta akatsetan oinarrituta dagoela. Bigarren pausuan, Sokratesek ez du ezer berririk asmatzen, baizik eta barneko edukiakkanporarazten dizkio solaskideari, kontzeptuak agertaraziz. Prozesu osoaren bukaeran, solaskideak definizioekin topo egitea du helburu sokratesek.


PLATON


Datu biografikoak eta testuinguru historiko-kulturala.




Platon (Aristokles Podos) atenasen jaio zen K.a 427. Urtean eta K.a 347. urtean hil zen. Familia aristokrata batetik zetorrenez goi mailako ikasketak jaso zituen; hau da,...