antología

GAII INSTITVTIONVM COMMENTARIVS PRIMVS
(1-200)
I. De iure (ius, iuris, derecho) civili et naturali.
1. Omnes (todos) populi (pueblos), qui legibus (lex, legis, ley) et moribus (mos, moris, costumbre)
reguntur (son regidos), partim (en parte) suo proprio, partim communi omnium hominum iure
utuntur (usar): Nam quod quisque (cada) populus ipse (mismo) sibi (para sí) ius constituit (establecer),id (esto) ipsius (sí mismo) proprium est vocaturque (es llamdo) ius civile, quasi (casi como) ius
proprium civitatis (civitas, -atis, ciudad); quod vero (sin embargo) naturalis ratio (ratio, rationis, razón)
inter omnes homines constituit (establece), id apud (entre) omnes populos peraeque (idénticamente)
custoditur (ser cuidado) vocaturque ius gentium (gens, gentis, pueblo, gente), quasi quoiure omnes
gentes utuntur. Populus itaque (por lo tanto) Romanus partim suo proprio, partim communi
omnium hominum iure utitur. Quae (las cosas) singula (específicas) qualia (cuáles) sint (sean), suis
locis (lugares) proponemus (exponer).
2. Constant (constar, estar formado) autem iura populi Romani ex (de) legibus, plebiscitis
(plebiscitum, i, plebiscito), senatusconsultis(senadoconsultos), constitutionibus (constitutio, constitutionis)
principum (princeps, principis), edictis (edictos) eorum, qui (quienes) ius edicendi (de promulgar)
habent, responsis (responsum, -i, respuesta) prudentium (prudens, prudentis).
3. Lex est, quod populus iubet (aprobar, mandar) atque (y) constituit.
3a. Plebiscitum est, quod plebs iubet atque constituit. Plebs autem a (de) populo eo distat(diferenciarse), quod populi appellatione (nombre) universi (todos) cives (civis, ciudadano) significantur
(ser denominado), connumeratis (contados) et (también) patriciis; plebis autem appellatione sine
patriciis ceteri (restantes) cives significantur;
4. Senatus consultum est, quod senatus iubet atque constituit; idque (y esto) legis vicem (función)
optinet (obtener, poseer), quamvis (aunque) [deea re (asunto)] fuerit (hubiere) quaesitum (discusión).
5. Constitutio principis est, quod imperator decreto vel edicto vel epistula (carta) constituit. Nec
umquam (nunca) dubitatum est (se dudó), quin (que) id legis vicem optineat, cum (cuando) ipse
imperator per legem imperium (poder) accipiat (recibir).
6. . Ius autem edicendi habent
magistratus (magistrados) populi Romani. Sedamplissimum ius est in edictis duorum (dos)
praetorum (jueces), urbani et peregrini,….
7. Responsa prudentium sunt sententiae et opiniones eorum, quibus permissum est (se permitió)
iura condere (fundar, establecer). Quorum omnium si in unum sententiae concurrunt (coincidir), id,
quod ita sentiunt (opinar), legis vicem optinet; si vero (pero) dissentiunt (disentir), iudici (juez) licet
(está permitido)quam velit (quiera) sententiam sequi (seguir); idque rescripto (respuesta) divi (divino)
Hadriani significatur (es manifestado).
[II. De iuris divisione.]
8. Omne autem ius, quo utimur, vel ad (hacia) personas pertinet (se refiere) vel ad res (cosas) vel ad
actiones. Sed prius (primeramente) videamus de personis.

[III. De conditione hominum.]
9. Et quidem summa (principal) divisio(división) de iure personarum haec (ésta) est, quod omnes
homines aut liberi sunt aut servi. 10. Rursus (a su vez) liberorum hominum alii (unos) ingenui
(ingenuos) sunt, alii (otros) libertini (libertos). 11. lngenui sunt, qui liberi nati sunt (nacieron);
libertini, qui ex iusta (legal) servitute manumissi sunt (fueron manumitidos, liberados). 12. Rursus
libertinorum tria (tres) sunt genera: Nam(pues) aut cives Romani aut Latini aut dediticiorum
(rendidos sin condiciones) numero sunt. De quibus singulis dispiciamus (considerar); ac prius de
dediticiis.
[Alia (otra) divisio de iure personarum: sui iuris (de derecho propio) et alieno (ajeno) iuri]
48. Sequitur (sigue) de iure personarum alia divisio. Nam quaedam (unas) personae sui iuris sunt,
quaedam (otras) alieno iuri sunt subiectae...