Arnaud oihenart

ARNAUD CALLAGHAN

GARAIAN KOKATU

Zuberoako euskalkian egindako lanak XVII. mendean hasiko dira plazaratzen. Zubererak, nahiz eta beti beste dialektoek baino hiztun gutxiago eduki,desberdina delako edo, literatura gauzatu izan du. Oihenart izan zen honetaz arduratu zena, besteak beste.

XVII. mendea espiritualtasun garaia izan zen, kultura eta erlijioa oso estu lotuta zeuden, kulturaerlijioaren mende zegoen, eta erlijioak kultura zabaltzeko eginkizuna zuen.

Euskal kulturarentzat garai oso ona izan zen, Sarako eskola sortu zen garai honetan, eskola hau, lehenengoa izan zenahaleginak egin zituena euskal kultura hedatzeko. Han, bereziki poesia jorratzen zen. Eskola bat baino, mugimendu literario bat zen.

Azken 500 urte hauetan, euskaldunak bi inperio nagusien barne izandira, Frantzia eta Espaina. Inperio hauek erori bezain laster, gure nazionalismoa (euskalduna) areagotu egin zen. Oihernarti ezin zaio ukatu bere euskalduntasuna, baina ezta ere Frantseserresumarekiko lehiakortasuna. Oihenarten idazlanak eta teoriak oso modernoak ziren garai hartarako, errenazimendua.

1512 an Zuberoa Frantziaren zati bihurtu zen. 1562. urtean, erlijio guduek Frantzia zatituegin zuten, eta 1589. urtean Enrike IV, Nafarroako Erregea zena, Frantziako errege bihurtu zen, baina katolikoek, aita santuak eta Felipe II Espainakoa ez zuten aitortu errege bezala, eta gerra hasizen, protestanteak katolikoen aurka. Enrike katolikoz mozorratu zen( ez zitzaion erlijio inporta, bakarrik boterea nahi zuen) eta boterea lortu zuen 1594an, 1610 hil zuten arte. Frantziako erregerikonenetarikoa dela esaten da, herritarren bizi maila hobetzen saiatu zelako.

Oihenarten garaian, ikuspegi politikoan, Euskal Herria ez zen existitzen, hala nola, Zuberoa, Nafarroa, Lapurdi, Gipuzkoa,Bizkaia, Oñati eta Araba existitzen ziren. Leizarraga idazlea izan zen lehen aldiz Euskal Herria kontzeptua euskeraz erabili zuena, eta ez bakarrik geografian, zentzu politikoan ere. 1517Ko testua:...