Gootenberg - Andean Cocain (En Holandés)

Valery Geurtsen
s1911414
03.12.10

Paul Gootenberg, Andean Cocain: the making of a global drug (The University of North Carolina Press, Chapel Hill 2009), pp. 448, $25.95.

Wat de hippe, feestvierende partyganger vermoedelijk niet weet als hij een opgerold bankbiljet op zijn verse lijntje coke plaatst, is dat de uitvinder van het magische witte poeder een Fransman is. In 1884 slaagt deimmigrant Alfredo Bignon in de Peruaanse hoofdstad Lima erin voor het eerst ruwe cocaïne te produceren uit gedroogde cocabladeren met behulp van kerosine, soda poeder en limoen. Een verbeterde versie maakt zijn collega-ondernemer Kitzs in 1890. Hij fabriceert de pasta basica, een tussenproduct voor de uiteindelijke aanmaak van cocaïne. Vóór deze uitvindingen was coca (Erythroxylon) een lokaal productin Peru. De inheemse bevolking kauwde de groene, opwekkende bladeren om zware werkzaamheden wat te verlichten. Bignon kon niet vermoeden dat zijn uitvinding een kwart eeuw later de centrale handelswaar van een wereldwijd netwerk zou zijn.

Paul Gootenberg is onderzoeker aan de State Universitey of New York met als speciaal aandachtsgebied Latijns-Amerika. Hij schreef het goed onderbouwde AndeanCocain, waarin hij de oorsprong onderzoekt van de harddrug die de westerse wereld vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw veel problemen en overlast heeft bezorgd. In dit boek, dat gepresenteerd wordt als handboek voor studenten, bekijkt Gootenberg de ontwikkeling van cocaïne in het licht van toenemende globalisering. Cocaïne is in dat perspectief niet alleen een transnationale handelswaar, maarook het eindproduct van een wereldwijde commodity chain. Deze keten is feitelijk het proces vanaf de basis, het cocablad, tot het moment dat de gebruiker het consumeert. Gootenberg stelt in zijn boek de centrale vraag: hoe is het mogelijk dat cocaïne als legale handelswaar aan het eind van de 19e eeuw de omslag maakt naar het illegale circuit vanaf 1950? Het antwoord zoekt de New Yorkse professordoor een historische vergelijking te maken tussen internationale, nationale en regionale actoren die in de kern-, semi periferie-, en periferiezones opereren.

Voortkomend uit de centrale vraag wordt het boek in drie periodes opgesplitst. Het begin omvat de jaren 1860-1910, waarin coca en cocaïne de internationale wereldmarkt veroveren als respectievelijk geheim ingrediënt van Coca-Cola(Merchandise no.5) en als verdovingsmiddel en medicament tegen allerlei echte en veronderstelde kwalen. In Europa, vooral in Duitsland, en in de Verenigde Staten groeit de belangstelling voor dit nieuwe product. Deze US-Andean en German-Andean chains vormen de eerste handelsnetwerken waarbinnen cocaïne op grote schaal geëxporteerd wordt.

Het tweede deel van het boek richt zich op de jaren na 1910. Danontstaat een teruggang van de Peruaanse export door drie belangrijke factoren: een verminderd medisch gebruik door het ontstaan van alternatieven, een anti-cocaïne houding in de VS en het ontstaan van nieuwe commodity chains. Zo begint Java naar Europa te exporteren (via Nederland) en in Azië bouwen Japanners een pan-Aziatisch ciruit op. Bovendien produceren deze nieuwe chains meer en kunnen dusbeter aan de wereldwijde vraag voldoen.

Het groeiende anti-cocaïnisme na de eeuwwisseling in de VS ontstaat doordat cocaïnegebruik een maatschappelijk probleem wordt. Het cocaïne-gebruik wordt gedegradeerd naar een gewoontehandeling onder de zwakkeren in de samenleving terwijl coca de gecultiveerde variant blijft. De import wordt sterk gereguleerd en er ontstaat een staatsmonopoly in de vormvan twee overheidsimporteurs. Maywood (Coca-Cola) importeert coca en het domein van Merck is cocaïne voor medische doeleinden. In de jaren dertig, met de ontluikende oorlog in het zicht, verdwijnt Duitsland als afzetmarkt, doordat de nazi’s drugsgebruik tegengaan. Peru's connectie met de netwerken wordt daardoor erg smal, zeker als Merck ook nog besluit zijn eigen plantage in Java te beginnen. De...