Traduccion Y Concepciones Traductologicas

POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET NEOFILOLOGICZNY
BARBARA Z. KIELAR
TťUMACZENIE I KONCEPCJE TRANSLATORYCZNE
WROCŁAW WARSZAWA KRAKÓW GDAŃSK ŁÓDŹ ZAKŁAD NARODOWY IMIENIA OSSOLIŃSKICH WYDAWNICTWO POLSKIEJ AKADEMII NAUK
1988
PRZEDMOWA
Celem pracy jest przedstawienie, czym jest tłumaczenie w świetle współczesnych badań translatorycznych, które wykorzystują relewantne wyniki badań prowadzonych wramach innych dyscyplin naukowych. Punkt ciężkości spoczywa jednak na pierwszym członie, idzie bowiem o pokazanie pewnego typu komunikacji językowej. Rolę elementu porządkującego odnośnie do cytowanych poglądów różnych autorów na temat poszczególnych aspektów tłumaczenia odgrywa fundamentalna koncepcja układu translatorycznego (F. Grucza 1981, 1984, 1985, 1986) i wyróżnienie układu ogólnego,układów-typów i konkretnych układów -translatorycznych. Idzie bowiem o to, aby w miarę możliwości uporządkować cząstkowe opinie i poglądy, żeby wyłonił się jaśniejszy obraz tego, czym jest . translacja; jakie są jej formy realizacyjne; jakie występują w niej mechanizmy lingwistyczne i psychiczne; jakie są jej uwarunkowania kulturowe.
Nietrudno dostrzec wielopostaciowość komunikacji dwujęzycznej z udziałempośrednika językowego, mimo tego jednak wielu teoretyków uparcie dąży do utworzenia jakiejś globalnej formuły, która pozwoliłaby rozstrzygać wszelkie kwestie przekładowe. Powstaje więc pytanie, jak modyfikować takie uogólnienia, aby znalazły zastosowanie w poszczególnych przypadkach tłumaczenia. Wydaje się, że każda taka globalna formuła przedstawia jakąś wartość i zasługuje na wnikliwą analizę,ponieważ krystalizuje się w niej doświadczenie zawodowe wielu tłumaczy i wyniki obserwacji wielu działań translacyjnych.
Tłumaczenie przebiega w ramach układu translatorycznego. Celowe jest nie tylko rozpatrywanie tego układu jako całości, ale również opisanie jego poszczególnych elementów i zachodzących w nich zjawisk. W grę wchodzi translator jako pośrednik komunikacyjny, tekst źródłowy i tekstprzekładu, nadawca pierwotny i odbiorca terminalny. Na szczególną uwagę zasługują teksty, ponieważ na ich podstawie można modelować procesy, które zachodzą w translatorze.
Powszechnie przyjmuje się, że tekst przekładu powinien być ekwiwalentny w stosunku do oryginału. Nie ma natomiast zgodności, co do tego, na czym polega ekwiwalentność przekładowa. Według jakich kryteriów należy ją mierzyć?Czasem zakłada się, że tekst, który uchodzi za przekład, jest z natury rzeczy ekwiwalentny, pozostaje więc zbadanie, z czego wynikają różne rodzaje ekwiwalentności. Ważne też okazuje się rozróżnienie tekstu ekwiwalentnego i adekwatnego.
6
W literaturze przedmiotu wiele miejsca poświęca się rozważaniom nad tym, czy istnieją granice przekładalności. Można w związku z tym zapytać, czy do wytyczeniatakich granic wystarczy powołać się na przesłanki ogólnoteoretyczne, wynikające z natury języków naturalnych i towarzyszących im kultur. Jeżeli sięgniemy do praktyki translacyjnej, to okaże się, że tłumaczenie jest w zasadzie wykonalne, a nieprzekładalność jest względna i stopniowalna.
W dalszych partiach rozprawy stawiam pytanie: Jak ocenić jakość tłumaczenia? Wiąże się ono z normą przekładu ikrytyką przekładu, przy których określaniu należy odnieść się do odpowiednich typów układu translatorycznego. Tłumacz formułuje tekst przekładu uwzględniając właściwości odbiorcy, aby osiągnąć zamierzony przez nadawcę efekt komunikacyjny. Krytyk przekładu powinien ustosunkować się do wyboru środków językowych dokonanego przez tłumacza, dysponując własną koncepcją na temat tego, jak tłumaczyć danytekst ze względu na parametry komunikacyjne.
Przedmiotem naszego zainteresowania są nie tylko teksty pisane, ale również teksty mówione. Zajmiemy się dwoma rodzajami tłumaczenia ustnego: symultanicznym i konsekutywnym, dążąc do ich scharakteryzowania oraz opisania specyficznych mechanizmów językowych, jakie w nich działają.
Koncepcji translatorski, rozwijanej przez F. Kruczę (1981,- 1984, 1985,...