Fable

Iturria: Fableac edo aleguiac Lafontenetaric berechiz hartuac, Leonce Goyhetche (faksimilea). Hordago, 1978. Klasikoen Gordailuan: http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/G/GoietxeFableak.htm

FABLEAK EDO ALEGIAK LAFONTENENETARIK BEREXIZ HARTUAK

Goietxe

Klasikoen Gordailuak egindako lanak oro dominio publikokoak dira, eta, Jabego Intelektualaren Legearen arabera jatorrizko idazlanakbestelako eskubiderik ez baleuka, nahi bezala erreproduzi daitezke.

Autorearen sinadura ez dakharken etsenplario bakhotxa ez da izanen hataz aithortua. Hirriz, ongia eta egia Irakhats ez daitezkeia?

AITZIN-SOLHASAK PUBLIKOARI
Duela zenbait denbora erakurtzearekin bi fable multzo, bata Suberotar Yaun batek, bertzea Gipuzkoako Yaun Aphez batek bertsutan publikatuak: ethorri zitzaitan gutiziaLaphurdiko hitzkuntzan lan beraren egiteko; ez hek baino hobeki egin beharrez segurki; baina bertzela, eta Laphurdiko mintzoaren arabera. Hala nola ezen, plat bera izan baidaiteke hirur kozinerez diferentki aphaindua, eta gisa bakotxak baidituzke bere zaleak eta yaleak: hala orobat liburu berak hirur eskribatzaille direntez landuak eta moldatuak, badituzke publikoan erakurtzaille gustudiferentetakoak. Agian hunek ere baturen ditu bereak. Batek baino gehiagok galde dezakete: baiña zer da fablea edo alegia? Galde hau naturalena da ezdakienaren ganik. Baiña gauza ez hain errexa esplikatzeko dakienarentzat ere: eta askotan gerthatzen baita gauza bat zenbateaz xehatzenago, eta hanbatenaz dela, argitu behar bidean goibeltzenago; beldurrez hori bera dakidan gertha, erranen diotet beraz hobe dutelaberek ikhusi; eta aski dutela erakurtzea atenzione eta gosturekin ondoan dathorzen fable horiek bururen-buru: eta laster endelgatuko dute fableak direla Ebanyelioko parabola edo konparantzen iduriko kondaira labur batzu, karloak fruitua eta azalak mamia bezala, morala edo irakatspen zenbait bere baithan zerratua dakhartenak: eta hau fablegilleak fable bakotxaren ondotik ezartzen ohi du. Baiña haubaiño hoberik bere kaskotik edo bihotzetik erakurleak athera uste badu, zillegi zaio egitea. Norbaitek baderrake oraino: baiña fableak gauza ariñak, ergelak eta ilhaunak dire; haurrendako baizen on ez dire. Bada gauza bera da erraite ohi karamelu eta konfiturez ere, haurrentzatekoak dire. hargatik ikhusten ohi da presuna handituak ere hetaz zale direla eta yale. ez othe
5

FABLEAK EDO ALEGIAKLAFONTENENETARIK BEREXIZ HARTUAK

Goietxe

dute ere haurrek baiño hainitz gehiago iretsten? Gauza bera adit en da erraten zoriz kateximaz ere; haurrendako dela, handiak badoazkela hura gabe. Enganio tristea! Ezen nahi katexima haur-danik den irakhasten, orduan delakotz izpiritua egiteko eta enbrazu guzietarik huts, eta kateximako dotrina baitezpadakoa:bizkitartean ez zaie erakhasten haurdirelakotz, baina handitu eta, orduan ikhasi legea baliatu behar zaiotelakotz bere bizitzearen erregelatzeko. Bada fableak ere haurrer zaizkote irakhasten, ez hekientzat baizik on eztirelakotz: ezen hek ikhasten dituzte lorietan eta kondatzen, baiña perroketaren pare, mamiaz edo moralaz kasu guti egiten dutelarik. Handiek aldiz erakurtzen dituzte zentzuzki, eta hirriz daudela iretsten dute irakhaspen onzenbait, bizitzeko helantza askotan balia dakioketena huts zenbait ebitatzeko edo berthute zenbait pratikatzeko. Hala egin behar lukete segurik. eta hori da edo izan behar da fablegille eta inprimatzailleen xedea. Eta Lafontenen fableez bezanbatean, baderraket hemen; oradorek bere diskursetan, eskribatzaillek bere liburuetan eta edozein yende yakinek noiznahi hitzketa edo konbertsazioneetanbadakharztela hetarik hartu asko tretu eta bertsu, erraten edo eskribatzen dutenaren sustengu edo edergaillu bezala. Eztire beraz fableak gauza illhaun eta funtsgabeak: eztiren funtsgabe, funtsgabe eta fuiñez arin direnentzat baizik. Bertzelakoek badakite hirri egiten; eta hirriz daudelarik, bere ona eta abantailla hetarik atheratzen. Fiñean, ez othe da han edo hemen zenbait izpiritu hertsi edo mihi...