Montesquieu e as mulleres nas cartas persas



MONTESQUIEU, CARTAS PERSAS

CARTA XXXVIII





Topámonos ante un fragmento da obra Cartas Persas de Montesquieu, un dos principais pensadores da Ilustración en Francia; concretamente un fragmento da Carta XXXVIII.
Montesquieu naceu co nome de Charles-Louis de Secondat no ano 1689 nunha familia de nobreza rural e funcionariado xudicial; polo que estuda oratoria e dereito paracontinuar o legado da familia. Herda do seu tío o cargo de Presidente de Audiencia de Bordeos, as súas terras e o apelido Montesquieu polo que será coñecido posteriormente e participa activamente nos salóns tan de moda no momento entre as clases altas e ilustradas i é membro da Academia da Ciencias de Bordeos. Venderá o seu oficio para dedicarse a viaxar por Europa e as súas preocupacións intelectuaisirán acorde con aquelas do momento, algunhas as vemos claramente xa neste texto, coma a crítica política e social ou o interese pola historia clásica.
Cartas Persas foi publicada en 1721, polo que está considerada unha obra de xuventude onde,a maiores de facer sátira social e dos costumes, crítica ás institucións e reflexións morais, senta as bases do seu pensamento político que desenvolveráamplamente nunha obra posterior, O espírito das leis de 1748. Nela amosa unha ideoloxía moderada que propón unha reforma da monarquía francesa cautelosa, para maior entendemento entre as persoas gobernantes e as gobernadas. Será criticado tanto por sectores da igrexa coma xesuítas e xansenitas, coma por outros pensadores da época como Voltaire ou Helvetius. Como podemos ver, as Cartas Persas constitúenunha novela epistolar na que Montesquieu se sirve do recurso do regard étranger e das figuras coetáneas dos visitantes e as cartas que estes reportaban o goberno do seu Estado informando das súas estancias; un xénero literario xa con antecedentes en Italia, Francia e Inglaterra. Así mesmo outra característica propia da época e da Ilustración e o interese polo mundo oriental, de moda dende finaisdo XVII. Para compoñer as personaxes da novela, que son persas como indica o título, o autor estudou os relatos de viaxeiros coma Chardin e intentou documentarse. Moitos dos temas e preocupacións aparecidos nesta obra son os mesmos que posteriormente entrarán a debate no círculo ilustrado: demografía, divorcio, celibato eclesiástico, a lexitimidade da guerra de conquista, colonialismo, escravitude,a excesiva confianza no progreso da ciencia ou a desigualdade das mulleres. É este último tema o que trata o fragmento desta Carta XXXVIII.
Sempre participaron as mulleres europeas do mundo da política, a academia ou os negocios; terreos que supostamente segundo e moral do Antigo Réxime lles estaban vetados, polo que cando non eran rexeitadas pasaban case inadvertidas. Os presupostos filosóficos(Aristóteles, Tomé de Aquino…) relegábanas nun ton misóxino ás tarefas reprodutivas e domésticas; mais á altura do século XVIII eran xa moitas as que sen ocultarse frecuentaban os salóns e academias e participaban amplamente do panorama cultural (salóns coma o da marquesa de Rambuillet). Os cambios sociais e ideolóxicos fixeran xa do debate en torno as mulleres e a súa participación na vidapública unha cuestión principal no Renacemento coa coñecida como querelle des femmes, na que moitas persoas defenderon as súas diferentes posturas sobre todo en canto a participación feminina na política. Naquel momento a subordinación das mulleres argumentábase en basea orixes distintas da muller fronte ó home, tanto naturais coma divinas, que non só falaban dunha suposta inferioridade física senóntamén intelectual. A Ilustración é, igual que o Renacemento, o contexto cultural favorable no cal facer rexurdir esta discusión, pois se trata dunha corrente antropocentrista e de busca da racionalidade, de rexeitamento do prexuízos anteriores e ruptura no plano filosófico. I é neste momento cando pode dicirse que xorden as primeiras correntes realmente feministas, reclamar os dereitos das...