Os Arquivos Do Trasno

- TEMA E SÍNTESE DO ARGUMENTO
O libro ábrese cunha introducción que condensa unha moderna teoría do conto exposta en forma de proverbios. Dous son os principios: unidade emotiva e remate esencial.
O eixo temático xira arredor da psicoloxía e das experiencias extraordinarias da xente galega.
* A psicoloxía: Dieste retrata en historias diferentes a psicoloxía das xentes galegas, por medio doseu comportamento e reaccións: o carácter sinxelo e bondadoso (Pampín, Estreliña); o espíritu emprendedor e nostálxico (os emigrantes de “O grandor do mundo e “Na ponte de ferro”); o orgullo e amor propio, que ante as ofensas e as presións configura personalidades fieis a uns valores morais insubornables ( o fogueiro, o vello Moreno, Ramires). O ambiente mariñeiro e a rexa dignidade dospersonaxes, xunto co ritmo óóncontos.
* As experiencias extraordinarias: Moitos contos de Dieste presentan un verniz máxico e misterioso, pero mantéñense sempre nunha percepción racional do mundo, pois os finais diminúen o fantástico, suxerindo a posible explicación lóxica dos acontecementos(ilusións sensoriais, experiencias soñadas, suxestións). Estes relatos teñen un final aberto e sorprendente, quedeixa ao lector coa incerteza sobre esas experiencias extraordinarias, que non sobrenaturais.
Algunhas das narracións son “cousas” ao xeito das de Castelao. Neles hai unha filosofía ímplicita acerca do poder da imaxinación e da natureza misteriosa do ser humano e das cousas.
Dieste utiliza a técnica do encaixe (incluír un conto dentro dun conto), a retrospección, a apelación aos oíntes, osambientes tabernarios para dar idea do colectivo galego. Os narradores, que frecuentemente relatan en primeira persoa, utilizan un ton serio e confidencial e o discurso é sinxelo, con parrafeos breves, en consoancia cos ambientes íntimos e humildes dos contos.
“Sobre da morte de Bieito” Trata do momento en que levan a Bieito no ataúde para enterralo e un dos que levaba o cadaleito oiu un rebulirdentro, pero por vergoña e por non ser acusado de mentireiro, non dixo nada. O rematar o enterro o home decidiu voltar ao cemiterio para desenterralo, pero cando xa estabo co sacho n aman oíu que se achegaba xente e saiu correndo. E así rematou todo, sen saber se o Bieito ía vivo ou morto.
“De como se condenou ao Ramires”: O Ramires, despois de andar por outras terras ao longo da súa vida, decidiu ira súa aldea para morrer. Non cría en Deus. Xa cando estaba a piques de morrer , o crego foi xunto del para confesalo, pero el negouse, morrendo herexe a pesar de que a súa dona llo pedirá.
“ A Volta”: A señora Resenda e o señor Resende so pensaban no regreso do seu fillo, Andresiño, o cal marchara hai moito tempo. Pasou o tempo e o vello morreu, pero o fillo non voltaba. Un día de inverno, oiuun ruído e pensou que era o seu fillo e baixou correndo. O día seguinte os vecinos atopárona morta cos ollos moi abertos, e nunca se soubo do asunto.
“ A luz en silencio”: un home recibiu unha casa en herdanza, pero nela vivía un labrego, e tivo que ir alí para amañar os papeis. Ese noite levantouse para revisar unas notas que tiña noutra habitación e ao volver veu unha sombra dun cirio e como sealguén aguantase del, pero ao achegarse non viu nada. Meteuse na cama e esqueceu o ocorrido.
“A historia dun xoguete”: un home chamado Bastián, de profesión mariñeiro, tivo a idea de construir un barco de xoguete e chamoulle Nosa Señora do Carme. Regaloullo ao seu fillo e foron probar a ver se flotaba, pero afundiu. Bastián marchou e nunca máis se soubo del. Pasado un tempo, o fillo atopou obarco na praia, colocouno nunha repisa mirando ao mar.
“O vello Moreno”: o vello Moreno era un mariñeiro que un día estando cos amigos na taberna falando de mulleres, contou a historia dunha muller casada cun mariñeiro e cando este estaba na mar ela o engañaba con outros homes. Na aldea sabíano, e un día chegou a oídos do marido. Un día a muller foi cos fillos a espéralo ao peirao, pero el nunca...