Tavarandu

Tavarandu
Tavarandu (folklore) niko peteĩ kuaaty ijáva Avakuaaty tembiapoguiguápe. Ohapykueho, ombyaty ha oikuaakajeýva arandu ka’aty. Mayma kuaaty oguerekoháicha, tavarandu oipuru avei aporeko ha tapereko oipytyvõva ichupe ohupyty hag̃ua hembipota. Tavarandu térã tetãkuaa, ha'e kuaaty tetã rembikuaaguigua. Upe ñe'ẽ omoheñoiva'ekue peteĩ karai katupyry hérava Willians John Thoms, ary su poapysairundypa poteĩme; ha ojepuru oñehenói hag̃ua umi mba'e chae, jeroviapy, jepokuaa, mombe’ugua’u, mombe'upy, ñe'ẽarandu, ñe'ẽnga, tetãygua rembiapokuéva. Upe ñe'ẽ ojepuru mayma tetãme, yvy ape ári oĩva.
Tavarandu pypegua
Tavarandu ha'eva'erã katuete:
• 1. Mba'echae. Péva niko he’ise pe mba’e tavarandugua -taha’e ha’éva- ohasaha sy ha túvagui, ñemoñarépe. “Tuka’ẽ” jaipuru ko’ag̃aite peveñembosaráirõ, ñande sy ha ñande ru ombohoságui ñandéve ha upekuévo omyesakãgui ñandéve mba’éichapa ñaha’ãva’erã
• 2. Tetãygua rembiapokue. Ápe katu oje’e ñandéve pe mba’e tavarandugua ikatuha heñói oimeraẽ hendápe. Natekotevẽi jaha ñañemoarandu upevarã térã ñaime peteĩ mbo’ehaópe heñói hag̃ua tavarandu. Péicha peteĩ jehero oimeraẽva omoheñoikuaa.
• 3. Ijapoharekuaa'ỹva. Avei oje’e mba’e tavaranduguaijapoharekuaa’ỹha. Techapyrárõ, avave ndoikuaái mávapa oipuru’ypýkuri pe ñe’ẽ “amóntema”
• 4. Purupyrã. Mba’e tavarandugua niko ojekuaa, ojepuru aja. Ndojepurúiramo, ndojekuaái ha upe mba’e pya’e omano. Terere, vorivori, chipa, tatapỹi ári jehasa umíva ha’égui purupyrã, hekove; ha oĩ gueterei ñande apytépe ko’ag̃aite peve
• 5. Heñoisapy'áva. Péva he’ise mba’e tavarandugua noikotevẽiha ñembosako’iarére. Oimeraẽ hendápe, heñoita jave, heñói. Techapyrãrõ, ja’ekuaa “yvyrasỹi” heñoihague peteĩ ára. Hoky peteĩ ñande rapicha apytu’ũme (heñoisapy’a) ha péva oikuaaukávo hapichápe, ojekuaa ha ojepurúmakatu.
Tavarandu ñemohenda
• Apytu'ũ rehegua tavarandu
• Mba'e’apo rehegua tavarandu
• Ava'aty rehegua tavarandu
Apytu'ûguigua Tavarandu
Kóvape oikepaite mba’e tavarandugua oñemombytáva ñaneapytu’ũme, tekotevẽ’ỹre jahecha térã jajapo. Hyepýpe jajuhukuaa: ñe’ẽjovake, ñe’ẽñemiguerojera, mombe’ugua’u, mombe’upy, káso ñemombe'u, ñe'ẽnga ha hetaiteve mba’e.
1. Ñe’ẽjovake. niko ñe’ẽpotymimi joguaha ja’éva ojupe, ha ñane irũ ombohovakekuaáva ñandéve.
2. Ñe’ẽñemiguerojera. niko ñe’ẽporandu oñepyrũva maravichu maravichúpe, ha oha’ãrõva ñembohovái katupyry.
3. Jeroviapy. niko umimba’ekuaa jaguerekóva, jepémo ñe’ẽrei, upeichavérõ jepe ojepuru tapiáva oparupiete oñembohováivo mba’e hesaka’ỹva.
4. Jeroviajerovu niko umi mba’ekuaa oñembotuichareíva; ja’eporãsérõ, jeroviajerovu niko ha’ehína umi jeroviapy ñemongakuaave.
5. Jeroviakatu. Ñane retãygua omomba’eguasu opa mba’e ijáva jeroviakatúpe, taha’e ha’eháicha. Péicha opavave jaguereko peteĩ térã hetave ñangarekohára: San Blas(ahy'o rerekua), San Roque (jagua ha imeg̃uáva rerekua); Santa Lucía (ohecha'ỹva rerekua); San Ramón (hyeguasúva ha imembyramóva rerekua); San Isidro (ñemitỹhára rerekua), San Cayetano (mba’apohára rerekua); Santo Tomás (oñemoarandúva ha iñarandúva rerekua); Santa Cecilia (puraheihára rerekua); San Antonio (ojohayhúva rerekua); San Judas Tadeo (imba’ehasýva ha apañuãi rerekua).
Paraguáype -héraGuaraní reheve- jahechakuaa gueterei: tupãnói, óga ñemongarai; jepokuaa ha jerovia póra rehegua (upéva jeko hekovaiva'ekue, iñangaipa hetava'ekue), ha Estacionero opurahei’asýva kurusu árape ha Arapokõindy Marangatúpe
6. Mombe’ugua’u (mito) oñeha’ã ombohovái umi mba’e iñypytũ, hypy’ũ, jahecha’ỹ ha jaikuaaporã’ỹva, jepémo upéicha jagueroviáva.
JASY JATERE: Kóva hina Tau ha Kerana ñemoñare irundyha.Ko mitã'i yvágaicha hesa hovy hasy ha kuarahy mimbícha iñakãrague sa'yju. Og̃uahẽvo asajepyte ndaje osẽ omyasãi mborayhu. Oje'e hese opívo oguataha ha oguerekoha ipópe ka'a rakã pehẽngue ome'ẽva ichupe imba'ekuaaita.
7. Mombe'upy. niko oñeha’ã ombohovái mba’eicharupíva oĩ yvy ape ári umi hekomymbáva, hekoka'avóva ha mba'ehekotee'ỹva.
KA'A: Peteĩ áraje Ñande Ru ou, tujamíramo, yvy ape ári...