1

1.- FUNDAMENTOS DOS ESTUDOS LITERARIOS.

OBXECTO DE ESTUDO

Termo e concepto de literatura ao longo da historia:

1) O termo "literatura" é polisémico. Naceu en latín o vocábulo "litteratura". O significado era: erudición, cultura da persoa letrada e así se conservou ata o s. XVIII. Para designar o que hoxe chamamos "literatura" empregouse daquela "poesía" (ou tamén "elocuencia" para a prosa).Na segunda metade do s. XVIII, Lessing utiliza en Cartas sobre Literatura por primeira vez o termo "literatura" para designar un conxunto de obras literarias. Primeiro circunscríbese a literatura dun país. Logo pasa a designar o fenómeno literario en xeral.

Mentras a palabra "poesía" quedaba restrinxida para referirse ás obras escritas en verso, enriquécese a polisemia de "literatura", pois otermo pasa a designar, ademais da produción literaria dunha época; a bibliografía sobre un tema determinado, o coñecemento organizado do fenómeno literario...

O termo "literatura" adquiriu pois os significados fundamentais que hoxe presenta: "arte que utiliza como medio de expresión e comunicación a lingua verbal, unha categoría específica de creación artística, un conxunto de textos resultantesdesta actividade creativa, unha institución de índole sociocultural".

2) Concepto.

Cómpre distinguir diferentes criterios para definiri á Literatura. Foi no s. XX, co Formalismo Ruso, a Estilística... cando se insistiu no necesario que era establecer un concepto de literatura como primeiro paso metodolóxico para estudala con rigor científico. R. Jakobson creou o concepto de "literaridade": é o quefai dunha determinada obra unha obra literaria, é dicir, o conxunto de medios polos que se transforma un acto verbal nunha obra literaria (unha especia de función poética). Deste xeito, o texto literario ten en si mesmo a súa razón de ser e a súa finalidade.

Fronte a esta definición referencial, achegouse máis tarde a definición convencional. Rexeitaráse a literaridade de Jakobson porque dinque atende só ás marcas formais dos textos literarios. Neste segundo enfoque, o da definición convencional, cómpre ter en conta que a literatura é un sistema semiótico aberto, que evoluciona co tempo, de xeito que a idea que se ten da literatura nun momento histórico dado pode modificarse despois.

Funcións da literatura.

A cuestión das funcións que pode exercer a literatura é fundamental paracoñecer a natureza do obxecto do estudo literario.

1. A función estética, non utilitaria. Nace con Baumgarten e I. Kant. O primeiro é o iniciador da Estética, e o segundo trata na súa obra o problema da finalidade da arte en xeral: a finalidade da arte é unha finalidade sen fin , xa que se trata do pracer que provén dunha satisfacción desinteresada.

Fálase da arte pola arte: rexeitamento da idea deProgreso, actitude amoralista ou inmoralista. Esta actitude pode levar a creación na obra literaria dunha moralidade propia: o escritor vive a literatura como unha práctica sagrada, o escritor diríxese a unha minoría selecta, hostilidade cara a natureza...

2. A función de coñecemento. Xa aparece formulada na teoría estética de Platón, segundo a cal, a filosofía conduce á verdade. En cambio afirmaque a maior parte da poesía (entendendo por ela toda creación literaria) desvía o ser humano da verdade, porque imita as cousas deste mundo, que son reflexo das Ideas. Logo a poesía é unha imitación de imitacións, e afasta aínda máis ao ser humano das Ideas. Platón só considera unha pequena porcentaxe a que chama "poesía inspirada", porque por ela falan os deuses a través do poeta.

NoRomanticismo volve a aparecer con forza esta cuestión. Para os románticos, a poesía é a mellor vía de coñecemento do que eles chaman o Absoluto (realidade profunda do ser). Así é como xorde a idea do "poeta vidente": a poesía é unha experiencia máxica e a lingua poética é unha vía de coñecemento da realidade. Esta concepción chegará tamén ao Surrealismo.

3. Función catártica. Consiste na función da...