Ponencia Castaña FINA FERNANDEZ

As poboacións autóctonas de castiñeiro
e a selección de materiais de reproducción
I XORNADAS INTERNACIONAIS SOBRE O CASTIÑEIRO

Ourense 22-24 de Maio
Josefa Fernández López
CINAM LOURIZÁN

Cedido a JFL polo
Museo de
Pontevedra
CONSELLERÍA DE MEDIO AMBIENTE
E DESENVOLVEMENTO SOSTIBLE
Dirección Xeral de Desenvolvemento Sostible
Centro de Investigacións Ambientais de
Lourizán

INDICE
DiapositivasD3-D7: Introducción e métodos
Diapositivas D8-D15: Estudos de variabilidade das poboacións
de castiñeiro bravo realizadas no CINAM Lourizán
Diapositivas D16-D20: Criterios de selección de materiais de
reproducción de castiñeiro
Diapositiva 21: Colaboradores

¿Que é o castiñeiro bravo como recurso xenético ?
¿É o castiñeiro unha especie introducida e
posteriormente naturalizada ou se trata dunhaespecie autóctona?
A historia evolutiva de unha especie, en concreto a
localización das áreas de refuxio, o fluxo xenético
característico de esa especie e as forzas de selección
natural, condicionan tanto a diversidade das poboacións
actuais, como a diferenciación entre elas, así como as suas
características adaptativas e fenotípicas.
No caso do castiñeiro a tese da sua autoctonía foi discutida
enbase a dous argumentos hipotéticos:
1. A introducción histórica da especie Castanea sativa para
cultivo dende Europa oriental.
2. O cultivo, baseado no emprego de clons inxertados,
introducidso, poido afectar de forma radical a estructura
das poboacións naturalizadas.

METODOLOXÍA DE ESTUDO DOS RECURSOS
XENÉTICOS (1)

Os marcadores xenéticos como cpDNA (RFLPs),
microsatélites nucleares (SSRs) eisoenzimas se empregan
para estudar a estructura xenética das poboacións. De
especial interés para a identificación de áreas de refuxio é
a presencia de haplotipos (cpDNA) non compartidos con
outras áreas. Por outra parte a identificación de unha
estructura xeográfica xerarquizada, identificada mediante
dendrogramas construidos con distancias xenéticas ou
empregando procedementos baseados naasociacións de
alelos permiten identificar poboacións de ancestría común.

METODOLOXÍA DE ESTUDO DOS RECURSOS
XENÉTICOS (2)

O estudo de caracteres adaptativos realizados en ensaios de
procedencias e a sua relación cos parámetros ambientais das
poboacións de orixe permite saber si a selección natural é
unha forza que teña afectado á estructura xeográfica das
poboacións. Tamén é posible identificardiferentes adaptacións
e fenotipos que poden ser de interés na planificación do uso
dos recursos xenéticos. Os caracteres adaptativos mais
importantes son a brotación, formación da xema terminal,
parada vexetativa, vigor, conformación da árbore, resistencia
á seca estival, resistencia ás xeadas.

A DISTRIBUCIÓN EUROPEA DE Castanea sativa

REFUXIOS DE CASTIÑEIRO
• A existencia de polen fósil anteriorá última
glaciación indica que na península ibérica se
conservou o castiñeiro en algún refuxio. Krebs et al
(2004); Ramil-Rego et al., 1998).
• A existencia de haplotipos (cpADN) específicos da
península ibérica confirma a existencia de algún
refuxio e a conservación de xenoma ancestral de esa
orixe nas poboacións actuais (Fineschi et al. (2000);
Abuín e Fernández-López (com. pers)).

Proxectosrealizados no CINAM-LOURIZÁN (INIA,
CASCADE, CASTANEAREG)
Estudo da variabilidade do castiñeiro bravo na área
española de distribución de Castanea sativa
9,15

13

5
#
C
IS
rsa
R4
C

6

#

10

#

r r
fe

R5
C

AB
M

#

C UR
M

R9
C

#

14

#
#

#
R7
C

OU
L
IV
R6
C

#

G

NC
A

12

#

C
R8

#
R1
C

#

R1
C
0

MÉTODOS

RX
M

16

OR
F
UE
Q

OR
P
.A
M

11

7
8
2,3#

UR
B

#

C1
R

C2
R

#
R1
C

#

R3C

4

IE
T

•Diversidade SSRs e
isoenzimas

1

17

• Variabilidade en
caracteres adaptativos
Poboacións
mostreaxadas de
castiñeiro silvestre
(Castanea sativa Miller)
estudadas

Proxecto CASTANEAREG
Orixe ancestral das poboacións bravas
Empregando 20 loci
polymórficos (10 SSRs + 10
isoenzimas) analizados co
programa STRUCTURE se
identificaron tres orixes
ancestrais:

r r
fe

CUR
M

R9
C

C1
R...