estudiante

Páginas: 24 (5943 palabras) Publicado: 26 de octubre de 2013
MANUAL
DE

GRAMATICA
QUECHUA
CUSCO-COLLAO
1

QOSQO-PUNO QHESWA
QELQAYTA ÑAWINCHAYTA
YACHAQANA

MANUAL DE GRAMÁTICA
QUECHUA
CUSCO-COLLAO
Edición Revisada
Pr. Ricardo Cahuana Q.

SICUANI - PERU
2007
2

I

N

D

I

C

E

QALLARIY SIMIKUNA (Introducción) . . . . . . . . . .
4
YUYAYKUY (Propósito) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
RUWAYNIN (Objetivo) . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
SUTIN (Nombre) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
PIKUNAPAQMI KAY SIMI (Para quienes es este
idioma) . . . . . . . . . . . . 6
MAY CHEQASKUNAPIN RIMANKU . . . . . . . . . . . . . 7
ALFABETO QUECHUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
USO DE LETRAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
PALABRAS YACENTUACION . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
SUSTANTIVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
ACCIDENTES DEL SUSTANTIVO . . . . . . . . . . . . . . 14
SUFIJOS QUE MODIFICAN EL SUSTANTIVO . . . . . 20
PRONOMBRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
ADJETIVO . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 26
ADVERBIO . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
CONJUNCIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
VERBO .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
ACCIDENTES DEL VERBO . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
ORACION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
TIPOS DE ORACION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41ENTONACION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
TUKUKUY SIMIKUNA (Conclusión) . . . . . . . . . . . . .
44
P’UNCHAYKUNAQ KILLAKUNAQ SUTIN . . . . . . . . . 45
BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

3

QALLARIY SIMIKUNA (Introducción)
Qheswa simi qelqayta rimayta yachaqanapaqqa allinta
kallpachakusun.
Qheswa simitaqa unay-unaywatakunañan
rimashanchis, mana p’itiyta ñawpa
taytanchiskunamanta kunankama, hinaña
pisicharqanku, wikch’upuyta munarqanku,
waqllichirqanku chaypas manapunin chinkanchu,
aswanpas rimashallanchispunin.
Arí, kay simiqa ancha sumaqmi, chaninmi. Tawantin
suyupi qollana apukuna, inkakuna, hamawt’akuna,
tukuy llalliq kallpasapa yachaysapa llaqtakunan
rimarqanku. Paykunaqa allintan t’ikarirqanku tukuyllank’aypi yachayninkuta mast’arispa.
Chay hatun musphana llaqtaq ch’awchunkunan
kanchis, chayrayku mana qonqasunmanchu manataq
saqesunmanchu qheswa simi rimaytaqa, kikin
hallp’api tiyasqanchis hawa, kaq kawsayniyoq,
llank’ayniyoq kasqanchisrayku.
Wakinkunan ninku: “Qheswaqa sasan, manan
tupanchu kunan tiempo kawsaywan. Campopi tiyaq
wakcha runakuna mana leeyta atiqkunallan rimanku”,
nispa.Manan hinachu. Kunan wiñay runakunaqa
yaqa llapanmi iskay simita rimanku, Qheswata
Castellanotawan. Chay hinaqa, ama pisichasunchu
ama p’enqakusunchu, aswanpas kallpachakusun
iskaynintapas allinta rimananchispaq, aswantaqa
qheswakaqta.
4

YUYAYKUYNIN

(Propósito)

Qheswa simiqa rimasqallan karqan, kunankamapas
pisillan qelqasqa kashan, chayraykun yuyaykunchis
aswan allintaqelqaytapas ñawinchaytapas yachayta.
Ahinapi lliw pantasqakunata, waqllisqakunata
ch’uyanchaspa rimayninchista qhapaqchasun
t’ikarichisun llaqtakuna suyukuna ukhupi mentasqa
kanankama.
AYPAYTA MUNAYNIN (Objetivo)
1.

Qheswa simitaqa España suyu rimaymi
sarunchan, waqllichin, ch’usaqyachiyta
munan. Ichaqa manan chhayna kanantaqa
munasunmanchu, aswanpas lliw
chaykunamanta horqospa yachaysapahatun
llaqtaq rimaynin kasqanta yachachisun.

2.

Sinchitan castellano simita qheswaman
churanchis, hinaspa ch’arwita rimanchis.
Mayneqtinqa qheswa simi kashaqtinpuni
castellano simita rimanchis. Manan chayqa
allinchu, kallpachakusun qheswatapuni
rimananchispaq.

3.

Qheswa simitaqa aswan-aswanta allintapuni
t’oqyachisun, ahinapin pisichasqa,
sarunchasqa, p’enqachisqa kasqanta...
Leer documento completo

Regístrate para leer el documento completo.

Estos documentos también te pueden resultar útiles

  • Estudiante
  • Estudiante
  • Estudiante
  • Estudiante
  • El estudiante
  • Estudiante
  • Estudiante
  • Estudiante

Conviértase en miembro formal de Buenas Tareas

INSCRÍBETE - ES GRATIS