Gallego

O GALEGO E A SUA HISTORIA: DAS ORIXES AO SECULO XVIII

Periodo de formacion da lingua galega:
Naceu o galego-portugues, do q proveñen o galego e o portugues. A lingua galega procede do latin vulgar, este converteuse na lingua do Imperio Romano e foi evolucionando. Ata dar lugar as linguas romanicas. No S. IX naceron novas linguas como o galego-portugues ou o castelan. As linguas de substrato esuperestrato exercen gran influencia na formacion d linguas.

O substrato prerromano:
O latin acabou x substituir as linguas anteriores romanos; como iberos, tartesos ou castrexos.
Distinguense os pobos indoeuropeos, pertencentes a cultura dos metais. Nas linguas destes pobos salienta o compoñente celta e constituen o substrato prerromano con mais repercusion no galego, sobre todo no lexico,na toponimia e na fonetica.

A romanizacion:
Gallaecia pertenceu o Imperio Romano dende o S. I a.C. ata o V d.C. Os romanos chamaban barbaras as linguas distintas do latin. Habia q saber latin para poder vivir ali.
O proceso de romanizacion e latinizacion ten 3 fases:
a) Os indixenas toman contacto co latin vulgar.
b) Os indixenas asimilan o latin.
c) Aceptase o latin como lingua cotia.Alguns personaxes galaicos importantes son Maximo ou Orosio.
O latin estaba xa practicamente consumado.

O superestrato xermanico e arabe:
As linguas xermanicas influiron especialmnte na antroponimia e toponimia, ainda q tamn no lexico.
Os arabes ( S. VIII) deixaron influencia no lexico e na toponimia pero indirectamnte.

O esplendor medieval ( S. IV-XIII)
Entre o S. IX e o XII Galicia e asua lingua mantiveron unha relativa autonomia, fundamentalmente nos S. X, XI eXII nos q se constituiu en Reino independente.
Foi nos S. XII e XIII cando a sociedade galega viviu a sua etapa de maior esplendor, un esplendor derivado de varios factores:
a) Unha relativa paz q provocou o aumento da poboacion, o florecemento do comercio, a colonizacion de novas terras e q os nobles se adicasen aactividades menos belicosas, como compoñer cantigas.
b) Melloras na agricultura.
c) Descoberta do sepulcro do apostolo Santiago, o q converte a Compostela nun dos tres grandes centros de peregrinaxe de Europa, xunto con Roma e Xerusalen. Isto favoreceu o intercambio cultural e artistico, admais da riqueza material.
d) O papel destacado da nobreza galega na corte castela.
Nestes seculos (XII eXIII) o galego-portugues vive o seu periodo de maximo esplendor e normalidade, xa q, admais de funcionar como lingua coloquial, e tamn a lingua empregada nos ambitos administrativo, xudicial e literario. O galego-portugues convertese nunha lingua enormemente prestixiada nesta epoca, chegando a ser o idioma lirico de toda a peninsula, excepto no dominio catalan.
Ainda q o galego-portugues, como asoutras linguas romance, nace no S. IX, non se coñecen textos escritos con anterioridade o S. XII. Tradicionalmente, considerase como o texto mais antigo redactado en galego-portugues a Cantiga de maldicir “Ora faz host´o senhor de navarra” de Johan Soarez de Pavia, datada no ano 1200.

O periodo medieval de decadencia ( S. XIV e XV)
No S. XIII comeza a supeditacion de Galicia a Coroa de Castela,mais sera nos seculos XIV e XV cando a situacion empeore.
No S. XIV ten lugar a 1ª loita dinastica pola Coroa de Castela (Pedro I e Henrique de Trastamara). A nobreza galega apoia a Pedro I, que perde o trono a favor de Henrique II. Como castigo, a nobreza galega comezara a ser substituida por nobres castelans.
No S. XV producese unha situacion historica semellante o enfrontarse Xoana aBeltranexa e Isabel a Catolica. De novo a nobreza galega tomara partido pola perdedora, Xoana a Beltranexa, o q provocara q os Reis Catolicos inflixan un severo castigo a Galicia:
Os postos claves da administracion e da Igrexa seran ocupados por xente de fora, q so fala castelan. Admais, desenvolveras unha politica lingüística uniformadora, segundo a cal a unica lingua valida sera o castelan.
Asi como...