Idioma q'eqchi

ROKSINKIL LI K’ANJEL= INTRODUCCION

Li K’anjel awe’ a’an jun xk’utb’al renaq laa’o jo’ aj k’utunel sa’a ka’paay aatinob’aal, tootzoloq rik’ineb’ eb’ li kok’al, te’xtaw sa’ jumpaat xb’an xratinob’aleb’.
Li seraq, li b’ich, li utz’u’ujinb’il aatin y li q’ehink jwal chab’il xtzolb’al ut xk’utb’al ru rik’ineb’ eb’ li kok’al sa’ tzoleb’al, renaq jo’ka’an eb’ li kok’al te’xk’e xseb’aleb ut kama’ante’ tzoloq chi us.

XJAYALIHOM= OBJETIVOS
Sa´ xraqb’al ut xrilb’al li k’anjel awe’ , eb’ li tzolom naru te’xtaw xb’anunkil:
• Laj tzolom tixyab’asi eb’a li k’anjel wan sa’ li tasal hu.
• Tixtz’ib’a jalan chik jalan aatin.
• Tixk’uk xseeb’al sa’ xyib’ankil jalan seeraq’ malaj uxb’il na’leb’.
• Tixkawresi li ratinob’al ut tz’iib’a sa’ xraatinob’aal q’eqchii.

UXB’IL B’ANUMB’IL SERAQ’=HISTORIAS

KAWA’ KU’
Aw’e jun li seraq’ ki k’ulman a’rin sa’ xteepal Kob’an, a’an li xseraq’ kawa’ Ku’

, naq tojo’xk’ulb’il choq’ aj k’utunul sa’ ka’paay ru aatibob’al. Sa’ jun li kutan martes xrox tiklajik li xaaman xe’xb’oq re xyeeb’al naq xhel xk’anjel sa’ li k’aleb’aal Sa’lacuim.
Naq xwa’b’i xsaho’ sa’ inch’ool, li ch’aajkilal naq ink’a’ tz’aqal b’ar maka’. Xin el toojeq’la sa’ lik’aleb’aal re xk’utb’aal wib’ re a´ran tik’anjelaq.
X’el kahib’ hoonal re li eq’la sa’ rochoch, naq’ ki wan sa’ b’e yatananume’ junaq li b’eleb’aal ch’iich’ taak’amoq re. Xwuulak sa’ li k’aleb’aal Kub’il, xex yere naq aran -ta’woyb’eni ani’ taak’amoq awe, ut kama’an xb’anu.
Xtaqe’ sa’ jun kaqi b’eeleb’aal ch’iich ut xkanab’ak sa’ li k’aleb’aal Korozal, xkanab’ak a’ran junpak’ ut titz’ xb’anaq ink’ana nume’ ani’ taak’amoq re xnum’e na’ jun hoonal chi xaqam, toj naq ki nume’ un mazda naxik sa’ li nimla k’aleb’aal Sa’lacuim, xril xhonal b’eeleb’ kutun
INK’A US B’ATZ’UNK RIK’INEB’ EB’ LI IXQ NAQ TAWAAJEB’
Sa’ jun kutan kiwan jun li sa’aj winq Mek xk’ab’a’, ch’inaus tzaqal ru, junelik b’atz’unk na’raj rik’ineb’ eb’ li tuq’ix, junelik na’el chi b’eek rik’in jalan jalanq saaj tuq’ix.
Ki wulakjun li kutan b’ar wi textaw rib’eb’ rikín xMar waqib’ hoonal re li eewu, xraqe’ rik’in, ki wulak xtawb’al jun tuq’ix Kantel xk’ab’a’, sa’ li q’ojyin a’an kinum’e rik’ineb’ kahib’ chik saaj ixq, kiril xhoonal, tuqtu hoonal re li q’ojyin, ut xye… - ewu ut xik we s’a wochoch.
Yo chi xik chi roq, ut sa’ b’e xtaw jun li ch’ina ixq jwal ch’ina us ru, ki saho’ sa’ xch’ool ut naq kiril chi us, xk’ereetal naq mak’a’ xnaq’ ru, la Mek kiraj aanilak ut ink’a xru, kiwulak sa’ rochoch sik sik sa’ raam, ki patz’e’ ¿k’aru xa k’ul Mek?, chan xna’, mak’a tz’aqal xye, ril xna’ ut xkomoneb’ ke’ xb’oq xmuhel chalen jun xaaman, ki nume’ oo’laju kutan tojnaq xwakli sa’ xch’aat. Kinum’e jun poo re li kutan toj xch’olob’a chi us k’aru kixk’ul, anaqwan a’an naxjye ut naxq’useb’ eb’ li saaj winq y ajwi’ eb’ lisaaj ixq.

YOOB’AMB’IL SEERAQ’=CUENTOS
LI MAMA’ TZ’I’

Sa’ jun kutan jun li mam’a tz’i’ kiok chi b’eek chi rub’el li k’iche’, k’ajo’ len nanumta naq nab’eek ut naq na wob’ak chi ru’heb’ xkomon.
Jwal kaw na’el sa’ xja’aj naq naxye chi kama’in: -ka’aj wi’ la’ain jwal nimin che ru-, chan re’heb li xkomon.
Naq kirab’i li ch’ub’, sa’ jumpaat kixk’auxla.
-tinraahob’tesi li tz’i’ a’in- chan akkixch’ik rib’ sa’ xxik li mama’ tz’i’.
Kixtiwb’i tojo’ re naq kixlub’tesi xb’aan li xmay li ch’ina ch’ub’.
Toj chalen maajun sut chik kinumta sa’ xb’eeneb’.

K’ULB’IL SEERAQ’=LEYENDAS
SIKWAN HA’
Junxil q’e kutan sa’ li k’aleb’aal Sikwanha’, eb’ li xe’toon winq nake’ xseeraq’i naq ke’ wulak sa’ xb’ensut sa’ li na’ajej, junelik chaj li che’ xe’ xtaw utyaalaq k’aru chik li che’ ke’ril. Xe’xkoxla’ b’arwi’ te’ xyiib’ rochocheb’.
Kawa’ Xiwan jun li ch’ina winq yoo xk’oxlankil ut xye… -ch’ina us li na’ajej ak wan lixna’aj qa wochoch-, li jwal ajel ru a’an li h’a tento xsilk’ab’al taqa taw, yaal ajwi’ chanqek xkomoneb’, tuqtu ru li kutan la lentz’un li saq’e ut yookeb’ xchaqi’el.
Ki nume’ wiib’ hoonal ut ink’a nake’xtaw tojo’ naq kawa’ Rob’ xko roq sa’ jun li jun, naq kirisi...