La iliada

Homer: A Ilíada

Guía de lectura

2011-12-02T19:05:55.55
daIlíada como a poesíaNon debe perder de vista que a Ilíada é poesía épica, un xénero que foi quen forxou a tódolos outros. A característica deste xénero é o uso constante de digresións (explicacións, ás veces marxinais que están máis alá da historia principal), a cuestión pertencía á lenda en vez de ser o resultado da invención dopoeta.
Para ler a obra, hai que saber o contexto en que se produciu e lembrar os episodios anteriores, no momento en que se vai desenvolver a acción. A obra comeza, como de costume na literatura grega, in medías res: o exército grego está no décimo ano do cerco de Troia. Os príncipes gregos sitian a cidade de Ilion (de aí o nome da obra, o nome alternativo da cidade de Troia) sen conquistar.Menelao, marido ofendio, pediu a axuda do seu irmán Agamenón e os outros notables gregos, entre os que destaca Aquiles. Pero o tema principal da obra non é a conquista da cidade, senón a disputa entre Aquiles e Agamenón e as consecuencias que terá para os gregos iso. Os antecedentes hai que remontalos ao episodio da mazá que aroxou a deusa da discordia no casamento dos pais de Aquiles, e que,finalmente, indispuxo ás deusas, a Hera e Atenea contra os troianos, aos que favorece a Afrodita como protectora de Helena e París.
Na poesía épica é típico o uso das fórmulas, un procedemento que consiste en repeticións de epítetos de heroes e deuses, pero que chega ata a reproducir integramente tiradas enteiras de versos que introducen escenas típicas (o banquete, o sacrificio, etc). A razón destarepetición é o feito de que esta poesía era oral, e estas fórmulas constituían unha especie de “depósito” que axudaba ao poeta a recitar, pero que tamén contribuía a que o público familiarizásese cos personaxes e as situacións.
A código heroicoO código de conduta dos heroes homéricos é simple: conseguir honra para si mesmos ou a súa familia. E o modo de facelo é mediante a guerra: a honra é orecoñecemento dos iguais e a fama imperecedera que os achegará á inmortalidade; o propio Aquiles elixiu a morte con honra, a pesar de que sabía que lle suporía a súa morte. Esta honra está determinada polo seu valor e a súa capacidade física e, en menor medida, polo seu status social. A moral subxacente a isto é ben simple: o que os demais pensarán e dirán dun mesmo conta enormemente para o heroe(como sucede coa actitude de Héctor: (cf. 6.441-31 e 11.408-410).
Este código de conduta pódenos parecer hoxe ofensivo e brutal, pero é imprescindible para comprender a obra, cal é a motivación que empuxa aos personaxes á acción: matar ou ser mortos polo inimigo; sobrevivir ao inimigo supón conseguir honra, o fracaso é morrer nun combate sen gloria e quedar de lado na carreira por conquistar esahonra. Pero a vitoria non adoita ser suficiente: hai que conseguir un símbolo máis perdurable, e o modo de logralo é desposuír ao inimigo do seu armadura, un xeito de apropiarse da súa gloria e a súa honra atraéndoa para si mesmo.
Os heroes homéricos son profundamente individualistas, e buscan a súa propia gloria máis que a da súa cidade ou os seus compañerios: o caso de Aquiles é evidente.
opapel dos deusesComo xa sabedes, unha característica dos deuses gregos é o seu antropomorfismo: teñen aspecto e forma humana, e son reflexo das súass mesmas virtudes e defectos. Reflicten tamén un modelo de sociedade patriarcal imitada polos humanos, de aí a importancia que ten a filiación e o abundante uso dos patronímicos: Aquiles fillo de Pelexo, Zeus o cronión (i.e. fillo de Crono), etc. FoiHomero, xunto con Hesíodo, os poetas que configuraron a aparencia física e as funcións dos deuses. Con todo, non hai que tomalos literalmente como a imaxe relixiosa que haberían de ter os gregos contemporáneos a Homero.
Os deuses toman partido por un bando ou outro (gregos ou troianos) segundo as súas simpatías ou antipatías persoais. Son eles os que incitan aos heroes á acción. Deste feito derívase...